ΤΑ «ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ» ΠΑΙΔΙΑ ΕΙΝΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΠΑΙΔΙΑ;

      «Γεννήθηκες με φτερά. Γιατί λοιπόν προτιμάς να σέρνεσαι στην ζωή σου;»       Rumi

      Λίγο πολύ σχεδόν όλοι μας, στα σχολικά μας χρόνια ζήσαμε την εμπειρία του να είμαστε ή εμείς οι ίδιοι ή κάποιος άλλος διαφορετικοί/ος. Πως ορίζεται όμως ο όρος «διαφορετικός»;; Υπάρχει όντως διαφορετικό, ξεχωριστό παιδί, κάποιοι βέβαια απευθύνονται στα «διαφορετικά» παιδιά ως «το άλλο παιδί», εκείνο που διαφέρει με τις πράξεις του, εκείνο που είναι έντονα ατίθασο, εκείνο που έχει μία κινητική δυσκολία, ή μία νοητική δυσκολία, εκείνο που ο πατέρας του είναι αλκοολικός, ή που δεν έχει γονείς, εκείνο που κάθε μεσημέρι μετά το σχολείο δεν επιστρέφει σπίτι όπως τα περισσότερα παιδιά, αλλά σε έναν χώρο που για εκείνο είναι το σπίτι του και αποκαλείται χώρος φιλοξενίας. Εκείνο το παιδί που έχει μία παραπληγία, το παιδί που προσπαθεί να ξανασυστηθεί έπειτα από μία τραυματική εμπειρία ατυχήματος που του επέφερε πολλές κακώσεις και δυσκολίες στην ανάπτυξη του. Αυτά και άλλα πολλά συνθέτουν το προφίλ αυτών που ονομάζουμε «διαφορετικά παιδιά».

      Παρ’ όλα αυτά δεν είναι «διαφορετικά» είναι παιδιά με τις ιδιαιτερότητες και τις ικανότητες τους, είναι παιδιά που ξεχωρίζουν όπως όλα τα παιδιά άλλωστε ακόμα και από έναν «καλό» ή «κακό» μαθητή, όπως έλεγαν παλαιότερα στους εκπαιδευτικούς χώρους. Αυτό το στοιχείο που χαρακτηρίζει ένα παιδί ξεχωριστό προκαλεί την εντύπωση και στα άλλα παιδιά της ηλικίας του να θεωρούν ότι έχουν μία υπερδύναμη να χλευάζουν, να ειρωνεύονται και να «κακοποιούν» λεκτικά τους ομηλίκους τους. Δυστυχώς η παιδεία που λαμβάνει κάθε ‘άνθρωπος είτε είναι ανήλικος είτε είναι ενήλικος διαμορφώνει και μία πλήρη εικόνα για το πώς μπορεί να φέρετε στους συνανθρώπους του. Συγκεκριμένα στην σχολική κοινότητα όλα τα παιδιά είναι ισότιμα, μεταξύ τους δεν έχουν κάτι να χωρίσουν, δεν έχουν να ανταγωνιστούν για κάτι και όμως τις περισσότερες φορές αρκεί σε μία σχολική τάξη να υπάρχει ένα παιδί που να «τραβάει» την προσοχή των άλλων και μάλιστα αρνητικά Να γίνεται αντικείμενο αρνητικών σχολίων και χλευασμού. Είτε αντιδρά άμεσα είτε όχι εκείνο το παιδί νιώθει αδύναμο, αποθαρρυμένο, μόνο, στο να προστατεύσει τον εαυτό του, μ’ αποτέλεσμα η δυσκολία οριοθέτησης του να δίνει την δύναμη (ή αδυναμία) στην μάζα των υπόλοιπων παιδιών να συνεχίσουν ανενόχλητα το γιουχάισμα τους να εκτοξεύουν επάνω του όλη τους την αδυναμία και την ανασφάλεια που για εκείνους είναι υπέρτατη δύναμη και φυσιολογική αντίδραση.

      Αν θα μπορούσαμε να αναλύσουμε λίγο περισσότερο τους λόγους που κάποια παιδιά «ερεθίζονται» μπροστά στην θέα ενός αδύναμου φαινομενικά παιδιού θα διαπιστώναμε ότι η ανάγκη αυτών των παιδιών για επιβολή, χρήση δύναμης και εξουσίας καλύπτουν την αδυναμία της προσωπικότητας τους, είναι παιδιά εσωτερικά αδύναμα, χωρίς όρια που αρέσκονται ο «αδύναμος» διπλανός τους να γίνεται αντικείμενο των επιβολών τους. Εξάλλου τα περισσότερα παιδιά και πολύ περισσότερο οι έφηβοι αρέσκονται όταν κάνουν κάποια πράγματα όλοι μαζί, όταν ανήκουν σε μία μάζα, μία κλίκα, είναι η επιβράβευση που παίρνει ο ένας με τον άλλον. Σαν να δίνουν όρκους ότι θα λειτουργούν σύμφωνα με τους κανόνες τους και όσοι δεν είναι σαν και αυτούς θα είναι η εύκολη λεία τους, που θα αποδοκιμάζουν, θα εμπαίζουν, θα χλευάζουν.

      Η «ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ» ΣΤΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ

      Υπάρχουν αρκετές κατηγορίες παιδιών όπου η κινητική, νοητική η συναισθηματική ανάπτυξη και συγκρότηση, τους χρειάζεται μία επιπλέον και μεθοδευμένη προσοχή και κατάρτιση. Ορισμένα παιδιά έχουν την ανάγκη να είμαστε δίπλα τους ουσιαστικά ώστε να βοηθηθούν να αναπτύξουν ικανότητες και δεξιότητες που για κάποιους λόγους δεν έχουν ξεδιπλωθεί. Μία τέτοια λοιπόν, κατηγορία παιδιών είναι εκείνα που ανήκουν στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, συγκεκριμένα στον αυτισμό. Υπάρχουν ορισμένοι γονείς που δεν τους είναι καθόλου εύκολο να παρατηρήσουν ή να παραδεχθούν αυτό το κάτι που ξεχωρίζει στο παιδί τους και κατά συνέπεια να ενεργήσουν ανάλογα, συνήθως οι γονείς θα επισκεφθούν έναν αναπτυξιολόγο όταν από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού σχολείου ή λίγο πριν η δασκάλα ή η Νηπιαγωγός παροτρύνει και παρακινήσει τον γονέα για κάτι που αξιολόγησε. Όταν αυτό γίνει το αρχικό σοκ αυτού του ακούσματος είναι έντονο και τις πρώτες ημέρες η δυσκολία να το δεχτούν, να το συνειδητοποιήσουν και να το αξιοποιήσουν μπαίνει σε δεύτερη μοίρα. Η είδηση αυτού του νέου ακούσματος αρχικά κάνει τους γονείς να «παγώνουν» και μη ξέροντας πως να το χειριστούν πανικοβάλλονται. Μετέπειτα δραστηριοποιούνται και πλέον είναι μόνο στο χέρι τους πως θα βοηθήσουν αυτό το παιδί να ενταχθεί στην πραγματικότητα του, ποιους κώδικες θα χρειαστεί να ανακαλύψουν έτσι ώστε η λειτουργικότητα να είναι κατά βάση αρεστή για το ίδιο το παιδί. Η βαρύτητα του αυτισμού διαφέρει από άτομο σε άτομο και περιλαμβάνει από σοβαρά προβλήματα καθημερινής λειτουργικότητας έως και υψηλή λειτουργικότητα χωρίς κάποια ελλείμματα σε νοητικό επίπεδο, εξάλλου είναι διαπιστωμένο ότι παιδία που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού είναι ιδιαίτερα ευφυή. Είναι χρήσιμο και απαραίτητο σε όλη την διάρκεια της εκπαίδευσης τους τα παιδιά να μαθαίνουν, να εκπαιδεύονται στην κοινωνική συνείδηση, το πόσο χρήσιμοι μπορεί να είναι ο ένας για τον άλλον, την ισότητα και βεβαίως τον αμέριστο σεβασμό προς τον συνάνθρωπο στους. Η ανταμοιβή για την προσπάθεια που απαιτείται είναι μία βαθύτερη κατανόηση της ανθρώπινης κοινωνικής αλληλεπίδρασης και μια αναγνώριση του θαύματος ανάπτυξης του ατόμου. (Κιοσέ, Π, 2014)

      Σε κάποιες συνελεύσεις που γίνονται στα μαθητικά έδρανα ειδικοί ομιλητές ενημερώνουν, συζητούν με τους μαθητές για την ικανότητα να υπερασπίζουν τους συνανθρώπους τους αντί να τους κατακρίνουν. Σε μία από αυτές τις ομιλίες λοιπόν, μία κοπέλα πήρε τον λόγο και είπε: «Ας σταματήσουμε να πειράζουμε αυτό το αγόρι. Βεβαίως, είναι διαφορετικός από εμάς, αλλά είμαστε μαζί. Μέσα του δεν διαφέρει καθόλου από εμάς και χρειάζεται την αποδοχή μας, την αγάπη μας, την συμπόνια και την έκφραση μας. Χρειάζεται ένα φίλο. Γιατί να τον κακοποιούμε συνέχεια και να τον υποβιβάζουμε; Ζητώ απ’ όλο το σχολείο να φέρεται φιλικά απέναντι του και να του δώσει μία ευκαιρία»!

      O τύπος ιδιοσυγκρασίας κάθε παιδιού συνήθως «χτίζεται» με τον γονικό τύπο με τον οποίο ταυτίζεται περισσότερο. Ιδιαίτερη σημασία έχει το πως «χτίζεται» μία οικογενειακή επιρροή σε θέματα αξιών, παιδείας, κοινωνικής συνείδησης, αλληλεγγύης. Παράδειγμα εάν ο γονέας κρίνει αρνητικά ή μειονεκτικά ένα παιδί με μία ξεχωριστή ιδιότητα τότε είναι πολύ πιθανό το παιδί να υιοθετήσει σε παρόμοια μορφή αυτή την εικόνα. Δεν είναι τυχαίο που σε αρκετά σχολεία υπάρχουν παιδία άλλης εθνικότητας, άλλης χώρας, οι ίδιοι οι γονείς να κρίνουν να περιθωριοποιούν με την στάση τους αυτά τα παιδιά και τις οικογένειες τους. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι την ίδια συμπεριφορά θα υιοθετήσει και το παιδί τους. Η εικόνα μας και αυτό που προβάλλουμε ως ενήλικοι είναι ο καθρέφτης της ιδιοσυγκρασίας μας. Και τα παιδιά μπορούν πολύ εύκολα να μιμηθούν αυτόν τον καθρέφτη και ας μας κακοφαίνεται πολλές φορές όταν σ’ αυτόν προβάλλουμε τις δικές μας ανασφάλειες, τα δικά μας λάθη. Ας ξεσκονίσουμε λοιπόν τον καθρέφτη στον οποίο εμείς οι ίδιοι φαινόμαστε.

ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ

      Μετά το τέλος των δια-κοπών, μικροί και μεγάλοι νιώθουν μία αναστάτωση όταν είναι να επιστρέψουν στην καθημερινή τους «βάση», σχολείο και εκπαίδευση για τους μικρούς, εργασία και πρακτικές καθημερινές υποχρεώσεις για τους μεγάλους. Είναι αναζωογονητικό να μπορούμε, να καταφέρνουμε να παίρνουμε την «ανάσα» που χρειαζόμαστε, να ξεκουραστεί το σώμα, το πνεύμα, ακόμα και η ψυχή, να διακόψουμε δηλαδή ότι κάναμε συστηματικά και έστω για λίγο να ανατροφοδοτηθούμε με άλλα πράγματα. Στην διάρκεια μιας χρονιάς κάποιοι καταφέρνουν να δια-κόψουν την ένταση της καθημερινότητας τους με ανάπαυλα, με ολιγοήμερες αποδράσεις ξεκούρασης. Το καλοκαίρι όμως είναι για τους περισσότερους οι μήνες ευκαιρίας που περίμεναν πιθανόν από την αρχή της Άνοιξης για να δρομολογήσουν – προγραμματίσουν την χαλάρωση των διακοπών τους. Οι μικροί μας φίλοι βέβαια είναι εκείνοι που «πανηγυρίζουν» εμφανώς για τον ερχομό του καλοκαιριού. Ήδη μετά το Πάσχα η αντίστροφη μέτρηση έχει ήδη ξεκινήσει και όλα μυρίζουν καλοκαίρι, παιχνίδι, μπάνια, παγωτά και λιγότερος νυχτερινός ύπνος. Οι ενήλικοι μπορεί να μην έχουν «τολμήσει» να μπουν από τόσο νωρίς « στον κόσμο» αυτό της ανεμελιάς και του ξεσηκωμού, τα παιδιά όμως το κάνουν και είναι για εκείνα η μεγαλύτερη απόλαυση. Επίσημα η τελευταία ημέρα του σχολείου και των εξετάσεων για τους πιο μεγάλους αποτελεί και την έναρξη των καλοκαιρινών τους διακοπών, βιβλία, σάκες, φροντιστήρια ξεχνιούνται με ένα μαγικό ραβδάκι. Η μαθητική μνήμη «κατεβάζει ρολά» και όλα παίρνουν τον δρόμο της διασκέδασης, της ψυχαγωγίας των διακοπών.

      Τι γίνεται όμως όταν επέλθει αυτός ο Σεπτέμβρης όπου είναι και ο πιο δύσκολος μήνας προσαρμογής για τους περισσότερους; Οι πρώτες ημέρες του σχολείου είναι προσαρμοστικές. Κάθε σπίτι με παιδιά που αφήνουν την νηπιακή ηλικία και πάνε στην σχολική τα πρωτάκια δηλαδή προετοιμάζονται από τους γονείς τους για τον νέο τους περιβάλλον για το διαφορετικό κτίριο που θα αντικρίσουν, για την δασκάλα, τα βιβλιαράκια τους..... Επίσης, αλλαγή είναι και για το παιδί της Έκτης Δημοτικού που αφήνει την παιδικότητα και οδεύει προς την εφηβεία. Η Α΄ Γυμνασίου είναι ένας άλλος χώρος, περιστεγάζονται πολλά παιδιά από τα πιο μικρά του Γυμνασίου μέχρι τους πολύ μεγαλύτερους του Λυκείου εκείνους που «αγγίζουν» οριακά την ενηλικίωση. Σε όποια τάξη και να είναι το κάθε παιδί έχει και μία ανάλογη ψυχολογία, συναίσθημα, όταν είναι να ξεκινήσει η νέα του χρονιά.

      ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑ ΣΤΗΝ Α’ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ

      Πάνω απ’ όλα… ψυχραιμία! Η πρώτη δημοτικού είναι μια φυσική εξέλιξη και δεν υπάρχει κανένας λόγος να είναι επώδυνη. Είναι κάτι καινούριο, αλλά συναρπαστικό και όχι τρομακτικό. Δεδομένου ότι ο γονιός μπορεί να ελέγξει καλύτερα τα συναισθήματά του από το επτάχρονο παιδάκι του, εκείνος αναλαμβάνει το ρόλο να το επηρεάσει. Όντως, η αγωνία και το άγχος μπορεί να ανακυκλώνονται και ανατροφοδοτούνται μεταξύ του γονιού και του παιδιού. Αυτόν τον φαύλο κύκλο πρέπει να σταματήσει ο γονιός και να μεταδώσει πρώτος το μήνυμα που συνοψίζεται στο «ας μην αγχωνόμαστε»! (Καλλιαντά Θ. Εκπαιδευτικός)

      Η πρώτη μέρα στο σχολείο είναι ένα πολύ μεγάλο γεγονός για γονείς και παιδιά. Είναι μια νέα αρχή για μια σχολική χρονιά που θα κρατήσει 9 μήνες. Χαρά, περιέργεια, ανυπομονησία, αλλά και αγωνία είναι τα συναισθήματα που νιώθουν τα περισσότερα παιδιά, μικρά ή μεγάλα για αυτή τη μέρα. Πώς θα είναι στ’ αλήθεια η πρώτη μέρα στο σχολείο; Η μέρα αυτή είναι φορτισμένη και είναι λογικό. Όμως, στην πραγματικότητα η πρώτη μέρα στο σχολείο είναι μια μέρα με πολλά καινούρια πράγματα και πρόσωπα, αλλά στην πραγματικότητα κρατάει πολύ λίγο και θα είναι πολύ πιο απλή σε σχέση με τις επόμενες, η πρώτη μέρα θα είναι γεμάτη νέες εμπειρίες και πολλά νέα συναισθήματα. Τα παιδιά θα έχουν την πρώτη εντύπωση από τη δασκάλα ή το δάσκαλο, αλλά και τους συμμαθητές τους.

      Πλέον η μετάβαση ενός παιδιού στην έναρξη της σχολικής του περιόδου ιδίως της α’ Δημοτικού είναι πολύ πιο άμεση και ομαλή, σ’ αυτό έχει βοηθήσει αρκετά το Νηπιαγωγείο, ο Παιδικός Σταθμός, η αποχώρηση του παιδιού από την «μητρική αγκαλιά» έχει ήδη γίνει οπότε στο Δημοτικό δεν αντιμετωπίζεται πλέον τέτοιου είδους ζητήματα. Στην Α’ τάξη του Δημοτικού τα μαθήματα έχουν την μορφή παιχνιδιού, τα εικονογραφημένα βιβλία είναι σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο που να είναι προσιτά στα παιδιά οπότε και η μετάβαση τους στην νέα αυτή πραγματικότητα να είναι πιο ήρεμη, ομαλή και σχεδόν καθόλου εκφοβιστική. Μέσα από το σχολείο το παιδί αποκτά αναγνώριση από τους άλλους για τα επιτεύγματα του, τις επιδόσεις του στα μαθήματα, στα αθλήματα, στα ομαδικά παιχνίδια. Η συντροφιά του από μία ομάδα παιχνιδιού γίνεται ομάδα εργασίας. Οι γονείς και το οικείο περιβάλλον χρειάζεται να κάνει προσπάθεια. Έτσι ώστε το παιδί να μάθει στην συνεργασία, στο μοίρασμα, στην ομαδικότητα. Μαθαίνοντας στο παιδί να διαβάζει, να αναγνωρίζει εικόνες και να τις αναλύει ακόμα και να μετράει μέχρις ενός λογικού επιπέδου και σημείου, δημιουργείται η ικανοποίηση της προόδου και της ωρίμανσης, να νιώθει και το ίδιο ικανό και ότι προχωρά παρακάτω, εξελίσσεται μέσα από την μάθηση. Ο κ. Χαράλαμπος Πετράς, Επιστημονικός Υπεύθυνος στο κέντρο Συμβουλευτικής & Ψυχοθεραπείας "Στήριξη", υποστηρίζει τα εξής: «Η μετάβαση του παιδιού στο στάδιο της σχολικής ζωής, εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της προσαρμογής του ανθρώπου σε διάφορες καταστάσεις που καλείται να αντιμετωπίσει στη ζωή του. Στις περιπτώσεις φοίτησης στο σχολείο για πρώτη φορά, είναι σύνηθες να εκδηλώνεται στα παιδιά ένα άγχος αποχωρισμού και μια σχολική άρνηση, που η ένταση του τρόπου, του χρόνου και του βαθμού στον οποίο βιώνονται, αποτελούν ακριβέστερες ενδείξεις του χαρακτήρα και της προσωπικότητας του παιδιού στο σύνολό της».

      Η ΩΡΑ ΤΗΣ ΠΡΩΙΝΗΣ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ

      Συχνά οι μητέρες αναφέρουν ότι κάθε πρωί γίνεται μάχη για να ξυπνήσουν τα παιδιά, να τα ντύσουν, να πάρουν το πρωινό τους και να φύγουν για το σχολείο. Τα παιδιά αρνιούνται να σηκωθούν και ύστερα τσακώνονται. Αρκετές μητέρες πιστεύουν ότι είναι υπεύθυνες για την προετοιμασία των παιδιών τους για το σχολείο αλλά και για την άρνηση των παιδιών να ακολουθήσουν το σχολικό τους. Λίγες ημέρες πριν ξεκινήσουν τα σχολεία ο γονιός καλό είναι να αγοράσει ένα ξυπνητήρι, να δείξει στα παιδιά πως λειτουργεί και να τα πληροφορήσει πως πιστεύει ότι είναι ικανά μόνα τους να ξυπνάνε, να ντυθούν και να προσαρμοστούν για το σχολείο τους. Η όλη διαδικασία βοηθά το παιδί ακόμα και από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού να προσαρμόζονται στην ανάγκη ότι η δραστηριότητα του σχολείου, είναι η δική τους απασχόληση το δικό τους καθήκον, όπως έχουν οι γονείς την εργασία τους. Μπορεί βέβαια κάποιες φορές να μην κυλούν όλα ομαλά όπως θα πίστευαν οι γονείς, χρειάζεται όμως επιμονή, σταθερότητα και έπαινο για την αλλαγή τους αυτή. Ας μην ξεχνάμε ότι πολύ συχνά οι γονείς πλέον αναλαμβάνουν εξολοκλήρου σ’ ότι αφορά την φροντίδα του παιδιού τους ακόμα και αυτά που είναι καθαρά πρωτοβουλία των παιδιών.

      Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

      Το χιούμορ για ένα παιδί και ιδίως στο πλαίσιο του σχολείου, αργότερα στο φροντιστήριο, του, στην σχολή που θα περάσει είναι ένα σημάδι φιλίας που το ελευθερώνει από την υποχρέωση ενός αυστηρού και κλειστού σεβασμού και φόβου, είναι μία απόδειξη στοργής από μέρους του μεγάλου (Νηλ Α.Σ 1966). Τα παιδιά παλαιότερα συναντούσαν το χιούμορ από τον δάσκαλο πολύ σπάνια, πλέον αυτό έχει αλλάξει σ’ αυτό ίσως να έχει βοηθήσει ότι οι εκπαιδευτικοί είναι νεαρής ηλικίας εκπαιδευμένοι στην Ψυχολογία του παιδιού -μαθητή, είναι πιο κοντά στις ανάγκες τους, κατανοούν εύκολα και όχι άκαμπτα τις δυσκολίες τους, τους προβληματισμούς τους. Τα μικρότερα παιδιά έχουν πολύ περισσότερο το αίσθημα του αστείου παρά του χιούμορ. Οι δάσκαλοι τις πρώρες ημέρες της σχολικής περιόδου οφείλουν να έρχονται «κοντά» στα παιχνιδιάρικα παιδιά της α’ Δημοτικού, να τα κάνουν να νιώθουν ασφάλεια, να τους δίνουν κίνητρο και να τους «πλουτίζουν» την φαντασία τους με όμορφες διηγηματικές/ εκπαιδευτικές ιστορίες, ένα ξεκίνημα μιας αρχής που θα ακολουθήσει μία εποικοδομητική συνέχεια. Οι γονείς μπορούν να μοιράζονται με τον δάσκαλο/α οτιδήποτε τους απασχολεί σχετικά με το παιδί. Οι δασκάλες/οι όχι απλώς είναι θετικές/οι στην επικοινωνία με τους γονείς, αλλά συχνά την επιδιώκουν, καθώς βοηθά να κάνουν τη δουλειά τους πιο καλά και πιο σωστά, για το όφελος του παιδιού τους. Μιλήστε για τις ανησυχίες σας, ρωτήστε τους για συμβουλές σχετικά με τον δικό σας ρόλο στο διάβασμα του παιδιού και φυσικά θα πρέπει να την/ον ενημερώσετε έγκαιρα για τυχόν ζητήματα που αφορούν τη σωματική ή ψυχική υγεία του παιδιού ή και για τυχόν άλλες δυσκολίες της οικογένειας ή του περιβάλλοντός του που θα πρέπει να γνωρίζει (π.χ. χωρισμός γονιών, πένθος, αρρώστια).

Η ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΝΗΠΙΑΚΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΙ ΕΦΗΒΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ

      Ακούγεται αστείο, πολλές φορές οι ενήλικοι χαμογελάμε είτε από αμηχανία, είτε από ντροπή/συστολή είτε για να μην φέρουμε τον γονέα /κηδεμόνα σε δύσκολη θέση μπροστά στην ουσιαστική ερώτηση που έχει θέσει το παιδί: «Μαμά εγώ από που «βγήκα» ή «Πως γεννήθηκα» ή «Πως μπήκα στην κοιλιά σου», «Ήμουν και στην κοιλιά του μπαμπά;». Από τις αντίστοιχες απαντήσεις που παίρνουν τα παιδιά από τους μεγαλύτερους τους διαμορφώνονται εν συνεχεία και άλλες ερωτήσεις- αστειάκια όπως: «Δηλαδή εάν πάρω αγκαλίτσα ή φιλήσω την Μαιρούλα θα έχει στην κοιλίτσα της μωράκι;;;» «....και αφού πόναγες γιατί δεν πήρες φάρμακα για να μην πονάς;;;;» «εγώ σε πονούσα μέσα στην κοιλίτσα, σε χτύπαγα;;;;».

      Πάρα πολλά ερωτήματα παίρνουν θέση στο μυαλό των παιδιών, είναι απολύτως φυσιολογικό και υγιές, το τι εικόνα λαμβάνει ένα παιδί κατά ένα πολύ μεγάλο ποσοστό το έχουν διαμορφώσει οι ενήλικοι –και μόνο-. Ο πραγματικός λόγος για να μιλάτε-απαντάτε ξεκάθαρα στα παιδιά σας είναιότι τους χτίζετε εικόνες και πραγματικότητες μέσα στις οποίες ζουν, συνυπάρχουν, πορεύονται, εκπαιδεύονται. Οι ψεύτικες έννοιες μπερδεύουν τα παιδιά και ενοχοποιούν τους γονείς για την μη σωστή κατεύθυνση / καθοδήγηση που τους δίνουν. Τα παιδιά από όποια ηλικία και να είναι οφείλουν να ξέρουν τα πάντα για όσα τους δημιουργούν απορία. Όπως και οι ενήλικοι περιμένουν από τους άλλους σαφείς θέσεις και απαντήσεις έτσι και τα παιδιά σύμφωνα πάντα με το ηλικιακό τους φάσμα έχουν απαίτηση να παίρνουν απαντήσεις που θα τους ηρεμούν ή θα τους δημιουργούν νέες ερωτήσεις και απορίες. Ναι στην αλήθεια και στην επεξήγηση, όχι στον εκφοβισμό, στην τιμωρία και στην ενοχή.

      Αρκετοί γονείς θέτουν κατά καιρούς διάφορα ερωτήματα, μέσα από συζητήσεις, από ομάδες γονέων, foroum, blogs.....Σ’ αυτό το κείμενο θα γίνει μία προσπάθεια να μιλήσουμε με όσο πιο απλό τρόπο γίνεται για κάποια ζητήματα /θέματα γύρω από την σεξουαλικότητα των παιδιών/ θέματα διαπαιδαγώγησης που θα μας ωθήσουν να γίνουμε περισσότερο απλοί, να έρθουμε πιο κοντά με τα συναισθήματα μας, με τα παιδιά μας και κυρίως να δημιουργήσουμε έναν ασφαλή και ειλικρινή τρόπο επικοινωνίας.

      ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΚΑΙ ΕΞΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥΣ

      Αρκετοί γονείς θεωρούν ότι η ενημέρωση και οι κατάλληλες πληροφορίες είναι χρήσιμο να δίνονται στα παιδιά όταν αυτά βρίσκονται στην εφηβεία, ή λίγο πριν ενταχθούν σε αυτήν. Τα παιδιά όμως από πολύ μικρή ηλικία «εξερευνούν» σχεδόν όλα τα σημεία του σώματος τους και πολύ περισσότερο τις ερωτογενείς ζώνες. Αυτό γίνεται σύμφωνα και με την Ψυχαναλυτική θεωρία μέσω του πρωκτικού σταδίου, δηλ. έλεγχος σφικτήρων, εγκράτεια, αφόδευση. Σ΄αυτήν την φάση το παιδί αρχίζει να έχει τον έλεγχο του εαυτού του,να οριοθετείται.....δειλά-δειλά μαθαίνει να εξοικειώνεται με τους άλλους. Μία ουσιαστική προφύλαξη για την υγεία του παιδιού και αργότερα του ενήλικα είναι να του δοθεί νωρίς μία αντικειμενική σεξουαλική ενημέρωση και αναφερόμαστε στα πρώτα στάδια της παιδικής ηλικίας, τονίζοντας πάντα ότι τα λόγια που χρησιμοποιούνται είναι ανάλογα της ηλικίας του παιδιού. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι γονείς οφείλουν να συμπεριφέρονται με απόλυτα φυσιολογικό τρόπο μπροστά στην εικόνα ενός παιδιού το οποίο έχει απορίες και το οποίο ακουμπά τα σημεία του σώματος του εκείνα που οι περισσότεροι θεωρούν «απαγορευμένα». Οι απόψεις διίστανται εδώ και αρκετά χρόνια στο εάν οι γονείς πρέπει να προφυλάσσουν οι ίδιοι την γύμνια τους μπροστά στα παιδιά. Πάντως το πιο συνηθισμένο είναι στο αντίκρισμα ενός γυμνού θεάματος του γονιού προς το παιδί ο πρώτος, ενοχικά και με ντροπή να περνά την αίσθηση ότι η εικόνα αυτή είναι από αποκρουστική έως κάτι πολύ κακό που δεν κάνει να επαναλάβουν ποτέ εκείνα μπροστά σε άλλους ανθρώπους!!!! Έχει αποδειχτεί ότι παιδιά των οποίων οι γονείς δεν δίνουν ενοχική σημασία στην απόκρυψη του σώματος διαπιστώνουν δίχως άρρωστη περιέργεια τις διαφορές ανάμεσα στο ανδρικό και στο γυναικείο σώμα. Σε αντίθεση με παιδιά που γίνονται έφηβοι και μετά ενήλικοι και τους έχει περάσει η πεποίθηση ότι το γυμνό είναι ενοχικό, βρώμικο και ανήθικο. Από την νηπιακή κιόλας ηλικία ο άνθρωπος έχει το δικαίωμα να εξερευνά τον εαυτό του, έτσι τον μαθαίνει, και έτσι μαθαίνει και τους άλλους να μάθουν για αυτό-εφόσον όμως πρώτα ο ίδιος έχει γίνει ο κυρίαρχος του εαυτού του-!!!!

      ΥΠΑΡΧΕΙ ΗΛΙΚΙΑΚΟ ΟΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΟΤΗΤΑΣ;

      Από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής τους, όταν ανακαλύψουν ότι υπάρχει «κάτι εκεί κάτω» που τους προκαλεί ευχαρίστηση, και ανησυχία στους γονείς ,τα μικρά δακτυλάκια κατευθύνονται στις «περίεργες» περιοχές κάθε φορά που βρίσκουν ευκαιρία. Από την ηλικία των 1,5 – 2 ετών στα αγοράκια παρατηρείται στύση. Έρευνες μάλιστα έχουν δείξει πως όλα τα μωρά έχουν διέγερση. Στα αγόρια παρατηρούνται συχνά στύσεις του πέους, οι οποίες μπορεί να είναι αποτέλεσμα είτε της ευχαρίστησης είτε αντανακλαστικές . Η αίσθηση «ελευθερίας» που νιώθουν τα μικρά παιδιά όταν μένουν γυμνά οδηγεί ασυναίσθητα τα χεράκια τους στα επίμαχα σημεία ή εάν, αφού πια νιώσουν την «ηδονή» που τους προκαλεί αυτό το «παιχνίδι», το κάνουν συνειδητά. (πηγή: myworld)

      Βρεφικές απολαύσεις Τα παιδιά από τη βρεφική τους κιόλας ηλικία εξερευνούν το σώμα τους και, ακολουθώντας την ίδια παρόρμηση που τα οδηγεί στο να παίζουν με τα δάχτυλα, τα αφτιά ή τα ποδαράκια τους ανακαλύπτουν και τα γεννητικά τους όργανα. Η «ανακάλυψη» αυτή γίνεται συνήθως πιο σύντομα στα αγόρια απ’ ό,τι στα κορίτσια, ίσως επειδή τα γεννητικά όργανα στα αγοράκια είναι πιο ορατά και πιο εύκολα προσβάσιμα. Κατά το δεύτερο έτος της ζωής το παιδί «έλκεται» στο να γνωρίσει το σώμα του. Τα αγόρια, στα οποία η σεξουαλική διέγερση είναι πιο εμφανής, μπορεί να έχουν στύση όταν περιεργάζονται τα γεννητικά τους όργανα, την ώρα που ξυπνάνε ή όταν ξαπλώνουν για να κοιμηθούν. Στην ηλικία των τριών ανακαλύπτουν το φύλο και τη σεξουαλικότητά τους. Η σεξουαλικότητα σε αυτές τις ηλικίες ταυτίζεται με την ανακάλυψη του σώματος και αποτελεί μια πράξη που έχει ένα καταπραϋντικό, ηρεμιστικό αποτέλεσμα. Από το τέλος της νηπιακής ηλικίας και μετά, τα παιδιά μπορεί να επιδίδονται σε σεξουαλικές διερευνήσεις με τη μορφή παιχνιδιού με άλλα συνομήλικά τους. Μετά το πρώτο έτος παρατηρείται μια έντονη ενασχόληση του παιδιού με το σώμα του. Για αρκετούς γονείς είναι «εκπληκτικό» να ανακαλύπτουν ότι η πρώιμη σεξουαλικότητα των παιδιών τους είναι εμφανής από αυτή την ηλικία. Πιθανόν το ερμηνεύουν περισσότερο ενήλικα με την σκέψη που κάνει δηλαδή ένα ενήλικας παρά με την βιολογική – φυσιολογική διαδικασία ενός παιδιού. Δεν χρειάζεται με την ‘έκπληκτη αντίδραση οι γονείς να φοβίσουν το παιδί τους, ούτε να το κάνουν να αισθανθεί άσχημα ή αμήχανα. Γενικότερα, καλό είναι να επιτρέψουμε στο παιδί να εξερευνήσει το σώμα του, χωρίς να δίνουμε στην επιθυμία του αυτή περισσότερη προσοχή απ’ όση χρειάζεται. Παιδική αυτοικανοποίηση: Γύρω στο 11ο και 12ο έτος της ηλικίας «ωριμάζει» η φάση της αυτοικανοποίησης. Μέχρι και το τέλος του 19ου αιώνα θεωρούσαν τον αυνανισμό αρρώστια που σαν αποτέλεσμα της είχε μελλοντικά την ανικανότητα, νευρασθένεια, κούραση..... Η λειτουργική και άκρως φυσιολογική διαδικασία απενοχοποιήθηκε και μάλιστα στις ομάδες γονέων είναι ένα από τα βασικότερα ζητήματα που ανοίγονται, θέτοντας ο καθένας τις απόψεις του, είτε επηρεασμένος από προηγούμενες αντιλήψεις είτε προσαρμοσμένος στις υγιής συνθήκες και καταστάσεις. Ο αυνανισμός δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση επικινδυνότητα είτε σωματική είτε ψυχοφυσιολογική. Το 90% των αγοριών αυτοϊκανοποιούνται τα αγόρια και ένα 70% τα κορίτσια.. Αποτελεί ένα φυσικό μεταβατικό στάδιο της ανάπτυξης που την θέση του αργότερα παίρνει η ενεργή φυσιολογική σεξουαλική ικανοποίηση. Ας δίνουμε τον χώρο να μιλάμε για τα φυσιολογικά πράγματα ως έχουν και ας σταματήσουμε να τα ενοχοποιούμε και να τα τιμωρούμε!!!!

      ΑΥΤΟΕΙΚΟΝΑ: ΠΩΣ ΒΛΕΠΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥΣ

      Η εικόνα του εαυτού του και συγκεκριμένα του σώματος του δεν σταματά σχεδόν ποτέ να απασχολεί τον άνθρωπο. Σημασία βέβαια έχει η εξοικείωση, η φροντίδα, η αγάπη και αποδοχή που θα έχει κάποιος από την νηπιακή του κιόλας ηλικία. Τα παιδιά ακόμα και από την ηλικία των τριών έχουν κυρίαρχη εικόνα και άποψη για το σώμα τους. Ιδίως τα κορίτσια συμβαίνει αρκετές φορές να βρίσκονται σε αμηχανία όταν κάποιο σημείο της γύμνιας τους δεν είναι προστατευμένο. Αυτό μπορούμε να πούμε ότι οφείλεται και στην μίμηση των προτύπων που έχουν. Στην εικόνα μιας μητέρας να θηλάζει το μωρό της το μεγαλύτερο αδερφάκι αντιδρά όπως ακριβώς και η μητέρα, δηλαδή εάν η μητέρα κρύψει αμέσως και με έντονο τρόπο το στήθος της για να μην το δει το μεγαλύτερο παιδί τότε το ίδιο θα αισθανθεί ότι το συγκεκριμένο σημείο εκτός από πηγή τροφής είναι και κάτι «κακό» που δεν το δείχνουμε....Άθελα τους οι μεγάλοι ξεχνούν ή αποφεύγουν να γίνονται επεξηγηματικοί με τα παιδιά τους. Δεν αρκεί για τα παιδιά να μείνουν μόνο σε μία εικόνα αλλά τους είναι πιο ωφέλιμο και μελλοντικά εκπαιδευτικό να γνωρίζουν για όλες τις λειτουργίες του σώματος τους ακόμα και για πιο λόγο προφυλάσσουμε κάποια σημεία από κάποια άλλα.

      Ήδη από το 6ο έτος της ηλικίας ο ρόλος του φύλου έχει πλήρως αφομοιωθεί από το παιδί. Όταν εισέλθει στην φάση της ήβης, η ψυχοσεξουαλική του ανάπτυξη και η διαφοροποίηση μεταξύ των δύο φύλων είναι πλέον επαρκώς διαμορφωμένες και τις περισσότερες φορές αμετάκλητες. Στην εφηβεία παρουσιάζονται και αρκετές αλλαγές βιολογικού και οργανικού χαρακτήρα. Είναι η περίοδος που ο νέος οριοθετεί την εικόνα του, συστήνεται μ’ αυτήν και τον ενδιαφέρει πλήρως η αποδοχή από τους άλλους. Η ωρίμανση των γεννητικών αδένων και της γενετήσιας λειτουργίας έχουν ποικίλες και σημαντικές επιπτώσεις στην συμπεριφορά του εφήβου (Herbet, 1998). Οι εντάσεις και οι «απροσδιόριστοι ζωηροί πόθοι» της εφηβείας προκαλούνται από την αφύπνιση της σεξουαλικής τους ορμής. Τα κορίτσια μπαίνουν στην ήβη όταν έχουν την πρώτη τους έμμηνη ρύση και τα αγόρια την πρώτη εκσπερμάτωση. Στα αγόρια η νυχτερινή ονείρωξη παρουσιάζεται συχνά και κατά την διάρκεια της προεφηβείας. Ονείρωξη χαρακτηρίζεται ο ακούσιος ερεθισμός των γεννητικών οργάνων κατά την διάρκεια του ύπνου. Είναι μία φυσιολογική έκφραση της ορμονικής έκρηξης που συμβαίνει στην περίοδο της εφηβείας και η οποία προετοιμάζει τον έφηβο για την μετέπειτα ομαλή σεξουαλική του ζωή. (Κρεατσας Γ. 2003) Στην ηλικία της εφηβείας η στάση των γονέων προς την εικόνα που έχει ο νέος για την σεξουαλικότητα του και την εικόνα του σώματος του είναι καταλυτική. Πολύ γρήγορα το «μικρό παιδάκι» γίνεται ένας αντιδραστικός κακόκεφος νέος, δεν θέλει να τον αγγίζει κανείς ιδίως τα αγόρια με τις μητέρες και τα κορίτσια με τους μπαμπάδες τους. Είναι και η φάση που οι γονείς συνωμοτούν με τα παιδιά του ιδίου φύλου «αυτά να τα πεις με την μητέρα σου» ή αντίστοιχα «Π. πρέπει να μιλήσεις για την προφύλαξη με τον γιο σου......»!!! Ο «σημαντικός κόσμος» του εφήβου ολοένα και γίνεται μπερδευτικός, ακατανόητος, βρίσκονται σε σύγχυση και μαζί μ’ αυτούς και οι γονείς. Παραθέτω ένα παράδειγμα: μητέρα και κόρη πηγαίνουν μαζί για ψώνια για κάτι που θέλει να αγοράσει η κόρη, είναι πρόσχαρη , ορεξάτη και ψάχνει να βρει εκείνο που θέλει. Το βρίσκει και είναι περιχαρής, συμφωνεί και η μητέρα σ’ αυτό, το δοκιμάζει και εκείνη την στιγμή τα βλέπει όλα αρνητικά επάνω της, σαν ξαφνικά το σώμα της να μην της αρέσει, να μην είναι ευχαριστημένη με τίποτα, η όμορφη εικόνα που είχε πριν από λίγο εξαφανίστηκε και την θέση της πήρε μία αυστηρότητα της εφήβου προς όλο της τον ε αυτό. Σ αυτήν την φάση η συμβουλή και τα λόγια του γονιού χρειάζεται να είναι μόνο ενθαρρυντικά, να ακούν την ανησυχία του νέου τους χωρίς να προσπαθούν απαραίτητα να μετακινήσουν αυτή τους την εικόνα γιατί θα έχουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που περίμεναν. Δίνουν χρόνο στο παιδί να εξοικειωθεί με τον εαυτό του, να αγαπήσει τα όποια σημεία του ακόμα και εκείνα που θεωρεί κάπως «ιδιαίτερα». Όταν επιτρέψει ο γονιός να το κάνει αυτό με τον εαυτό του θα το κάνει και το ίδιο το παιδί. Ένα πρότυπο ενός «τέλειου» γονιού θα επιφέρει το αποτέλεσμα και ενός «τέλειου-ψυχαναγκαστικού –με τον εαυτό του» παιδί.

      ΥΠΝΟΔΩΜΑΤΙΟ: ΑΥΣΤΗΡΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ

      Ο προσωπικός χώρος σ’ ένα σπίτι έχει συμβολική αλλά και βαθιά σημασία, δηλ. το υπνοδωμάτιο των γονιών, των παιδιών ή εάν υπάρχει η δυνατότητα περισσότερων δωματίων για το κάθε ένα παιδί ξεχωριστά. Ο καθένας στον χώρο του έχει το δικαίωμα να το διαμορφώνει, να το διακοσμεί, να το αλλάζει σύμφωνα με τον χαρακτήρα, την ιδιοσυγκρασία και το γούστο του. Βέβαια όταν το παιδί είναι πολύ μικρό συνήθως το υποδέχεται ένας χώρος ήδη διαμορφωμένος και το παιδί προσαρμόζεται σ’΄αυτό μέχρι την φάση και την ηλικία που θα θελήσει να «μιλήσει» το δικό του γούστο, η δική του προσωπικότητα, κάτι που θα είναι πολύ κοντά σ’ αυτό που είναι ο ίδιος. Υπάρχουν κάποιοι κανόνες που από σπίτι σε σπίτι διαφέρουν, δηλαδή κάποιες οικογένειες θεωρούν ότι οι πόρτες των δωματίων είναι συνεχώς ανοιχτές και υπάρχει έντονη ανησυχία όταν δουν κάποια πόρτα –ιδίως των παιδιών – να είναι κλειστή. Κάποιες άλλες οικογένειες θεωρούν ότι το υπνοδωμάτιο του καθενός είναι ένας αυστηρά προσωπικός χώρος, που δικαίωμα να εισχωρήσει κάποιος άλλος έχει μόνο όταν του δοθεί. Δηλαδή τα παιδιά οφείλουν να ξέρουν από πολύ μικρή ηλικία ότι χτυπούν την πόρτα των γονιών πριν μπουν το ίδιο οφείλουν να κάνουν και οι γονείς στα δωμάτια των παιδιών τους. Τα ξαφνικά και απροειδοποίητα ανοίγματα θυμώνουν τα παιδιά ιδίως μεγαλύτερης ηλικίας και νιώθουν ένα συνεχή έλεγχο και έλλειψη εμπιστοσύνης. Χρειάζεται όμως να αναφέρουμε συγκεκριμένα από ποια ηλικιακή φάση χτίζεται η εμπιστοσύνη και τα όρια της ανοιχτής ή κλειστής πόρτας. Όταν το παιδί της νηπιακής ηλικίας έχει αποκτήσει το δικό του δωμάτιο, οι γονείς του έχουν διασφαλίσει να υπάρχει εύκολη πρόσβαση σ’ αυτό εάν συμβεί κάτι, ή ακούσουν κάτι, αυτό γίνεται με την βοήθεια της ενδοεπικοινωνίας, μ’ ένα μικρό διακριτικό φωτάκι ή με την πόρτα μισάνοιχτη. Αυτό προσφέρει ασφάλεια στο παιδί κατά την διάρκεια του ύπνου του. Ο χώρος αυτός είναι αποκλειστικά του παιδιού και αυτό φαίνεται από τα χρώματα, τα αντικείμενα, τα ρούχα, το ύφος που ανήκει στο παιδί, είναι ωφέλιμο στο υπνοδωμάτιο του παιδιού να μην τοποθετούνται πράγματα των ενηλίκων με την δικαιολογία ότι δεν υπάρχει άλλος αποθηκευτικό χώρος, ή αυτό μπορεί να γίνει μόνο εάν έχει διασφαλιστεί ότι το παιδί δεν θα έχει άμεση επαφή με τα αντικείμενα που δεν είναι δικά (ψηλά ντουλάπια κλπ). Στην σχολική ηλικία όπου τα παιδιά εκτός από τον ύπνο τους περνούν αρκετές ώρες διαβάζοντας και παίζοντας με τους συνομηλίκους τους τα παιδιά εξοικειώνονται περισσότερο με τον χώρο τους, μαθαίνουν από τους γονείς τους να σέβονται και να φροντίζουν αυτόν τον χώρο. ΠΡΟΣΟΧΗ: χρειάζεται πειθαρχία και σταθερότητα σ’΄αυτό, είναι κανονισμός το παιδί να συμμετέχει στην φροντίδα και τακτοποίηση του χώρου του και βέβαια οι γονείς δέχονται την προσπάθεια του χωρίς αυστηρό κριτήριο την τελειότητα, ας μην ξεχνούν ότι είναι παιδιά ανήλικα σχολικής ηλικίας. Πολύ αργότερα στην προεφηβεία και στην εφηβική φάση ο νέος βρίσκεται συνεχώς πίσω από μία κλειστή πόρτα και μάλιστα δηλώνει εμφανώς σ’ όποιον περνάει έξω από αυτή την θέση του ότι θέλει να είναι μόνος και να μην τον ενοχλεί κανείς!!!! Δεν είναι πάντα ανησυχητικό αυτό, είναι το ξεχώρισμα από το παιδί στον αυτόνομο ανατρεπτικό έφηβο!!!

      Υπάρχουν φορές που ο γονέας αιφνιδιαστικά μπορεί να ανοίξει την πόρτα του δωματίου του παιδιού του και να αντικρίσει την εικόνα του παιδιού που είτε αυνανίζεται, είτε περιεργάζεται το σώμα του. Εάν αυτό δεν γίνει αντιληπτό από το παιδί τότε ο γονιός το συζητά με κάποιον οικείο του ή με τον πατέρα / μητέρα, δεν χρειάζεται να κάνει κάτι εκείνη την στιγμή γιατί είναι πολύ πιθανό να αντιδράσει έντονα, από αμηχανία και να ωθήσει το παιδί να ενοχοποιηθεί για ότι είδε ο γονιός. Εάν πάλι ανοίγοντας την πόρτα το αντιληφθεί το παιδί, τότε πάλι φεύγει διακριτικά ο γονιός και σε κάποια στιγμή ο ενήλικας προσκαλεί σε συζήτηση το παιδί ή τον έφηβο για να μιλήσουν. Είναι σημαντικό η προσέγγιση σε όποια ηλικία και να είναι το παιδί να είναι διακριτική, με υπομονή και να ακούσουν οτιδήποτε έχει να τους ρωτήσει ή να τους πει το παιδί. Ας μην ξεχνούν οι γονείς ότι μ’ αυτό τον τρόπο «χτίζονται» οι σχέσεις σιγά –σιγά και σταθερά, με σκαμπανεβάσματα και ακυρώσεις. Το μωράκι που γέννησαν μεγαλώνει γίνεται παιδί, έφηβος, ενήλικας και έτσι όπως αναπτύσσεται χρειάζεται να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται και η σχέση τους, στηριγμένη στην αλληλοκατανόηση, στην υπομονή, στην διακριτικότητα αφήνοντας χώρο στο παιδί να αναπτυχθεί φυσιολογικά και όχι από φόβο και ενοχή να κρύβει κάθε του σκέψη, πράξη, πρωτοβουλία.

      ΌΤΑΝ ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΑΛΛΑΖΕΙ

      H σεξουαλικότητα σε αυτή την ηλικία ταυτίζεται με την ανακάλυψη του σώματος και του εαυτού και αποτελεί μια πράξη αυτοϊκανοποίησης και εφησυχασμού. Όταν οι γονείς προσπαθούν να καταστείλουν αυτήν τη συμπεριφορά του παιδιού τους χρησιμοποιώντας είτε τιμωρίες είτε απειλές, το ωθούν στο να πιστέψει πως οτιδήποτε σχετικό με τα γεννητικά του όργανα είναι κακό. Εάν όμως αυτό το συναίσθημα επικρατήσει, ενδέχεται να επηρεαστεί αρνητικά η σεξουαλικότητά του κατά την ενήλικη ζωή. Οι ερωτήσεις που εκφράζουν τη σεξουαλική περιέργεια αρχίζουν συνήθως στην προσχολική ηλικία και κατ' αρχάς αναφέρονται στην ανατομία του ανθρώπινου σώματος. Τα παιδιά παρατηρούν τις διαφορές των γεννητικών οργάνων ανδρών και γυναικών ή συνομηλίκων ("Γιατί τα κορίτσια δεν έχουν πέος;") ή μεταξύ παιδιών και ενηλίκων ("Γιατί το πέος του μπαμπά είναι μεγαλύτερο από το δικό μου;"). Το περιεχόμενο και η διατύπωση των ερωτήσεων αλλάζουν ανάλογα με την ηλικία. Οι περισσότεροι γονείς απαντούν ευθέως στις ερωτήσεις που τους θέτονται, είναι ειλικρινείς και λογικοί. Κάθε φορά που ο γονέας νιώθει ντροπή μπροστά στις ερωτήσεις του παιδιού του μεταφέρει –ασυνείδητα- περισσότερα με τον τρόπο που απαντά, διστακτικότητα στην ομιλία, αλλαγή στον τρόπο έκφρασης. Εκείνο που λαμβάνει το παιδί είναι ότι υπάρχει κάτι παράξενο γύρω από το θέμα των ερωτήσεων που θέτει και γενικότερα γύρω από την σεξουαλικότητα. Εάν ο γονιός κλείσει το μάτι του ή σκουντήσει κάποιον για να τραβήξει την προσοχή στις «περίεργες» ερωτήσεις του παιδιού, μεταδίδεται στο παιδί ότι υπάρχει κάποια «απόκρυφη» έννοια στην ερώτηση που θέτει και στην απάντηση που λαμβάνει. Αρκετές φορές οι ενήλικοι γονείς με την παρέα τους «διασκεδάζουν» μεταξύ τους μ’ αφορμή τις ερωτήσεις των παιδιών τους, το αποθαρρυντικό είναι ότι μένουν μόνο μέχρις εκεί χωρίς να δίνουν την πρέπουσα απάντηση που χρειάζεται και οφείλει να πάρει το παιδί. Οι γονείς είναι χρήσιμο να μην είναι περιπαικτικοί, τιμωρητικοί, ειρωνικοί, ή να δείχνουν αμηχανία. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται με καταπληκτική ακρίβεια τις λεπτές και υπονοούμενες σημασίες που συνοδεύουν τις αφελείς και αδέξιες αμήχανες απαντήσεις των ενηλίκων. Ερωτήσεις των παιδιών όπως: «Τι είναι αυτό; (δείχνοντας τα γεννητικά όργανα)» «Γιατί τα κορίτσια δεν έχουν πέος;» «Γιατί το πέος του μπαμπά είναι μεγαλύτερο από το δικό μου;» «Από που έρχονται τα μωρά;» ή «Γιατί οι άνδρες δεν κάνουν μωρά;» «Η αδερφή μου δεν έχει πουλάκι;»..... Η φύση των ερωτήσεων αυτών τονίζει μία από τις βασικές δυσκολίες της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης πρόσφατα άκουσα την εξής ερώτηση « μαμά γιατί στην αδερφούλα μου της κόψατε το πουλάκι;;;;», ο μικρούλης είδε γυμνή την αδερφή του και σάστισε όταν στην θέση που έχει εκείνος τα γεννητικά του όργανα σ’ εκείνη είδε κάτι τελείως διαφορετικό. Οι ερωτήσεις των μικρών παιδιών είναι εξοικείωση για τους μεγάλους να έρχονται σε επαφή με τις αναστολές τους ή ακόμα και εκείνα που θεωρούν ταμπού. Ξεδιπλώνονται και νιώθουν ελεύθερα και όχι ενοχικά να μιλούν ανοιχτά και διαπαιδαγωγικά απέναντι σε πλάσματα που έχουν απορίες για την φύση τους και την ίδια την ύπαρξη τους. Είναι πλούτος αυτό που τους δίνουν γονείς, δάσκαλοι, εκπαιδευτικοί μεγαλώνει και πορεύεται ο ενήλικας ολοκληρωμένος και ενήμερος.

      ΟΤΑΝ ΤΑ ΔΥΟ ΦΥΛΑ ΕΞΕΡΕΥΝΟΥΝ ΤΟ ΕΝΑ ΤΟ ΑΛΛΟ

      Από την νηπιακή ηλικία τα παιδιά αρχίζουν να έχουν απορίες για την διαφορετικότητα μεταξύ τους. Η κύρια αλλαγή συνήθως εκδηλώνεται στην διαφορετικότητα των γεννητικών οργάνων, έπειτα ταυτίζοντας το μικρό κορίτσι με την μαμά τους δημιουργεί εντύπωση η ανάπτυξη του στήθους «γιατί το δικό μου στήθος ή του μπαμπά δεν είναι τόσο μεγάλο σαν της μαμάς;;;». Βιολογικά η επίδραση των ορμονών στο κορίτσι αρχίζει από την εμβρυική ζωή, στην περίοδο της ήβης το κορίτσι βιολογικά-γενετικά αρχίζει να προετοιμάζει το σώμα της για την αναπαραγωγή, αυτό δεν σημαίνει ότι όλο το σώμα λειτουργικά μπορεί και είναι έτοιμο να υποδεχτεί κάτι τέτοιο, ιδίως η συναισθηματική ωρίμανση του κοριτσιού χρειάζεται μία πολύ μεγάλη περίοδο ετοιμότητας. Στην περίοδο της παιδικής ηλικίας τόσο στα αγόρια όσο και στα κορίτσια τα γεννητικά όργανα ορμονικά είναι ανενεργά. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι τα γεννητικά όργανα του κοριτσιού να ωριμάζουν μόνο μετά την περίοδο της εμμηναρχής. Οι αλλαγές που συντελούνται κατά το 7ο και 9ο έτος είναι η εμφάνιση αραιής τρίχωσης στα έξω γεννητικά όργανα, γεγονός που σηματοδοτεί την έναρξη της δράσης των ορμονών του φύλου (Κρεατσάς Γ. 2003). Ο κόλπος αυξάνεται σταδιακά κατά μήκος. Η περίοδος της ήβης χαρακτηρίζεται από θεαματικές μορφολογικές και λειτουργικές αλλαγές στα έξω και έσω γεννητικά όργανα καθώς και στα δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου. Τα σημαντικότερα είναι η ανάπτυξη της τρίχωσης του εφηβαίου και της μασχάλης, η ολοκλήρωση του μεγέθους του μαστού και η έναρξη της περιόδου, αλλαγές που θα οριοθετήσουν την μετάβαση της έφηβης σε μία ολοκληρωμένη γυναίκα. Στα αγόρια τώρα παρουσιάζονται ηπιότερες φάσεις ενήβωσης σε σχέση με τα κορίτσια, απλά υπάρχουν κάποιες χρονικές διαφορές , όπως στην ηλικία των 11-13 το μέσο ύψος του αγοριού είναι μικρότερο από το ύψος του κοριτσιού, η ενήβωση των αγοριών αρχίζει 6 μήνες αργότερα από την ενήβωση των κοριτσιών. Οι βιολογικές αλλαγές στο αγόρι οφείλονται στην δράση της κατεξοχήν ανδρικής ορμόνης τεστοστερόνης. Η έναρξη της τριχοφυίας στα γεννητικά όργανα του αγοριού παρατηρείται στην ηλικία των 8 ετών. Μέχρι την ηλικία των 17 η τρίχωση θα επεκταθεί στην κοιλιά και τους μηρούς. Η τρίχωση στην μασχάλη αρχίζει στο 10ο έτος και ολοκληρώνεται στην ηλικία των 16-18 ετών. Στο πρόσωπο η τρίχωση κάνει την εμφάνιση της με την μορφή χνουδιού στο άνω χείλος στο 13ο και 14ο έτος της ηλικίας και σταδιακά επεκτείνεται και στο υπόλοιπο πρόσωπο μέχρι και τα 15 τους έτη.. Οι όρχεις παρουσιάζουν αλλαγές ως προς το μέγεθος. Η αύξηση τους αρχίζει στην ηλικία των 10-11 και ολοκληρώνεται μεταξύ 13-17 ετών. Δύο χρόνια περίπου από την έναρξη της αύξησης των όρχεων αρχίζει και η αύξηση των διαστάσεων του πέους ακολουθώντας ηλικιακά την ίδια εξέλιξη με τους όρχεις. Η τεστοστερόνη κατά την διάρκεια της ήβης διεγείρει τους σμηγματογόνους αδένες με αποτέλεσμα την αύξηση της λιπαρότητας του δέρματος και την εμφάνιση της ακμής. Η επιδερμίδα στο αγόρι γίνεται παχύτερη και τραχύτερη και η μελαγχρωστική στο δέρμα αυξάνεται (Κρεατσάς Γ. 2003) Από τις κύριες διαφοροποιήσεις είναι η αύξηση της μυικής μάζας και η μυική ισχύς.

      Η «ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΣΤΙΓΜΗ» ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΠΟΣΟ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΦΥΛΑΧΤΕΙ

      Όπως αναφέραμε και παραπάνω για την διατήρηση του προσωπικού χώρου και κατά πόσο αυτό μπορεί – όχι πάντα επιτυχώς- να διαφυλάσσεται, θα υπάρχουν αρκετές φορές που οι πολύ προσωπικές στιγμές του ζευγαριού θα δίνουν τον χώρο τους στην παρορμητική παρουσία και αιφνιδιασμό του παιδιού. Στις μικρότερες ηλικίες ακόμα και στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού τα παιδιά ανοίγουν απροειδοποίητα την πόρτα του δωματίου των γονιών, νιώθοντας οικεία, ασφάλεια, ζεστά να αντικρίσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα που θα παίξουν όλοι μαζί το κρεβάτι, θα διαβάσουν παραμύθι ακόμα και να κοιμηθούν. Αυτό είναι ωφέλιμο να μην αποτελεί τον κανόνα αλλά την εξαίρεση διότι μετά εάν αφεθεί αυτή η κατάσταση ανεξέλεγκτα είναι και αρκετά δύσκολο να μπουν τα όρια από τους γονείς στα παιδιά και αυτό να τηρηθεί. Υπάρχουν όμως και κάποιες περιπτώσεις που ανοίγοντας αιφνιδιαστικά την πόρτα των γονιών αντικρίζουν τους δύο ενήλικες να κάνουν έρωτα. Ποια είναι η θέση του γονιού εδώ;;;!! Αρχικά απολογείται ο ένας στον άλλον του τύπου «μα τα σκέπασα, ήδη κοιμόνταν», ή «τι θέλουν τέτοια ώρα ξύπνια, τι να έγινε» και ξεκινά ένας κύκλος ενοχής, ματαιότητας και ίσως κάποιες φορές θυμού απέναντι στον εαυτό τους. Είναι κάτι που μπορεί να συμβεί σε όλες τις οικογένειες έστω μία φορά. Χρειάζεται ψυχραιμία και ήρεμες αντιδράσεις. Το παιδί όντως αντίκρισε κάτι διαφορετικό, αυτό ήταν για δευτερόλεπτα, η κουβέντα όμως που θα ακολουθήσει αργότερα από τους γονείς στα παιδιά είναι πιο πλούσια και εποικοδομητική. Την επόμενη φορά οι γονείς θα φροντίσουν με τον δικό τους τρόπο να είναι πιο προσεχτικοί περιμένοντας να αραιώσουν αυτές οι «αιφνιδιαστικές κινήσεις» μεγαλώνοντας το παιδί τους. Αρκετά ζευγάρια νιώθουν τόσο άσχημα που αποκόβουν μετά κάθε επαφή τρυφερότητας με τον σύντροφο τους στον κοινό χώρο με τα παιδιά τους. Εκδηλώσεις τρυφερότητας, ρομαντισμού και ζεστασιάς νιώθουν ότι θα κάνουν κακό στην εικόνα του παιδιού σε συνδυασμό με αυτό που είδε το προηγούμενο βράδυ. Όπως οι μεγάλοι έτσι και τα παιδιά νιώθουν όμορφα και ζεστά στην εικόνα αγαπημένων και τρυφερών ανθρώπων, τίποτα δεν εννοείται λεκτικά, αγκαλιάστε τον/την σύντροφο σας για να οικειοποιηθεί και το παιδί στην εγγύτητα, στην τρυφερότητα, στο μοίρασμα.....

      ΥΠΑΡΧΕΙ Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΗΛΙΚΙΑ ΠΟΥ ΘΑ ΜΙΛΗΣΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ;;

      Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει ήδη ξεκινήσει να γίνεται από μικρή ηλικία πάντα με τον ανάλογο και αντίστοιχο τρόπο που οφείλει να καταλαβαίνει ένα παιδί. Στα πρώτα στάδια της εφηβείας είναι χρήσιμο ο γονιός του ιδίου φύλου να «πλησιάζει» το παιδί του και να το ενημερώνει για σχετικά ζητήματα. Πάντα αφήνουμε τον «έλεγχο» της κουβέντας αυτής στα παιδιά, να αφεθούν να νιώθουν εμπιστοσύνη και να κάνουν τα ίδια τις δικές τους ερωτήσεις. Όσο θα νιώθουν ότι κάποιος από τα λεγόμενα τους, τους ελέγχει, τους κριτικάρει ή τους κάνει κύρηγμα τα παιδιά θα απομονώνονται θα κλείνοται και οι πηγές της ενημέρωσης και των πληροφοριών θα είναι εκτός σπιτιού. Βέβαια ένα παιδί έχει ανάγκη να ενημερώνεται και από διαφορετικές πηγές από εκείνου του σπιτιού του, όπως με τους συνομηλίκους του, την τηλεόραση, το internet. Όταν έχει διασφαλιστεί από μικρή ηλικία μία ομαλή σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι και πιο ανοιχτή η σχέση γονέα-παιδιού και στην εφηβεία να ανοιχτούν και να μιλήσουν για τέτοια ζητήματα ΚΑΙ όχι τόσο πλατωνικού ύφους. Οι γονείς θα πλησιάσουν τα παιδιά με διακριτικότητα θα τους θυμίζουν την παρουσία τους όχι αποπνιχτικά αλλά με υπομονή και υποστηριχτικότητα να νιώσει ο έφηβος οικεία και να αφεθεί σ’ αυτό που θα θέλει να πει. Ας μην ξεχνούν οι γονείς ότι τα παιδιά θα πουν πάντα μέχρι το σημείο που διασφαλίζει την σχέση γονέα-παιδιού και ότι έχουν κάθε δικαίωμα τα πολύ πιο προσωπικά τους ζητήματα να τα μοιραστούν και με ανθρώπους που νιώθουν οικεία και όμορφα, όπως φίλους, κάποιον άλλον συγγενή, ένα καθηγητή, έναν ειδικό, τον αδερφό/ ή την αδερφή τους.

      ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΒΗΣ

      Η γυναικολογική εξέταση της έφηβης και η λήψη ιστορικού σε νεαρά κορίτσια αυτής της ηλικίας και ψυχολογίας, χρειάζεται να ακολουθούν ιδιαίτερους κανόνες. Το περιβάλλον του ιατρείου, στο οποίο γίνεται η εξέταση πρέπει να είναι φιλικό και να θυμίζει μάλλον ένα απλό δωμάτιο, παρά ιατρείο. Είναι απαραίτητο η έφηβη να συνοδεύεται από την μητέρα της, στην οποία αρχικά γίνεται μία ενημέρωση με σκοπό την συλλογή όσο το δυνατόν ακριβέστερων πληροφοριών από το ιστορικό της νέας αλλά και από την σκοπιμότητα της γυναικολογικής εξέτασης. Στο κομμάτι του ιστορικού οι μητέρες συνεργάζονται ικανοποιητικά. Στο κομμάτι της εξέτασης παρατηρείται κάποια δυσπιστία εκ μέρους της μητέρας η οποία μπορεί να ξεπερασθεί όταν δοθούν σαφείς εξηγήσεις σχετικά με τον τρόπο της εξέτασης και κυρίως για το γεγονός ότι η έφηβη δεν θα βλαφθεί. Το δωμάτιο όπου γίνεται η εξέταση είναι ένα οικείο περιβάλλον μέσα στο οποίο η έφηβη μπορεί να προσαρμοστεί και να νιώσει άνετα. Κατά την ώρα της εξέτασης η προσοχή της έφηβης αποσπάται από μία βοηθό με συζητήσεις γύρω από το σχολείο, σπορ, χόμπι. Η εξέταση γίνεται προσεχτικά, είναι σύντομη και αρχίζει από τα πιο ανώδυνα σημεία. Η παρουσία της μητέρας είναι απαραίτητη. Θα είναι ωφέλιμο να έχει μετριάσει την δική της αγωνία και να αποφεύγει δηλώσεις του τύπου «μην φοβάσαι, δεν είναι τίποτα» , ή «δεν θα πονέσεις παιδί μου», μπορεί να στέκεται ουσιαστικά και διακριτικά, ή ακόμα και να της κρατά το χέρι εάν το επιζητά και η έφηβη.

      Η γυναικολογική εξέταση στην έφηβη (πριν από ολοκληρωμένη σεξουαλική εμπειρία) γίνεται σε 4 στάδια. Στο πρώτο επισκοπούνται και ψηλαφώνται τα επιμέρους τμήματα του αιδοίου, η γυναικολογική εξέταση γίνεται, σε σπάνιες περιπτώσεις, που είναι απολύτως απαραίτητη, με τρόπο που δεν απειλείται σε καμία περίπτωση η ακεραιότητα του παρθενικού υμένα. Άλλωστε για το σκοπό αυτό ο Παιδογυναικολόγος έχει λάβει ιδιαίτερη εκπαίδευση. Στην δεύτερη φάση η εξέταση γίνεται με υπερηχογράφημα ή παρθενοσκόπηση, στο τρίτο εξετάζονται οι μαστοί, η τρίχωση του εφηβαίου και της μασχάλης καθώς και το δέρμα και στο τέταρτο εάν χρειαστεί ελέγχεται ο κόλπος και ο τράχηλος.(Κρεατσάς Γ. 2003)

      Η έφηβη έχει ανάγκη, αλλά και δικαίωμα να συμμετέχει στις αποφάσεις.

- Έχει ανάγκη, αλλά και δικαίωμα να πάρει ειλικρινείς και ολοκληρωμένες απαντήσεις σε ερωτήσεις που την βασανίζουν. - Έχει ανάγκη, αλλά και δικαίωμα να ανοίξει την καρδιά της, εκφράζοντας απορίες, που συνήθως ντρέπεται να εκφράσει σε γονείς, φίλους ή δασκάλους και να πάρει απαντήσεις.

      Δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει πρόβλημα για να επισκεφτεί μια νέα το γυναικολόγο εφήβων. Πολύ συχνά, νέες κοπέλες έρχονται στον εξειδικευμένο γιατρό για να συζητήσουν, να λύσουν απορίες και να ενημερωθούν. Η συντριπτική πλειοψηφία των εφήβων ενημερώνεται λανθασμένα από φίλες, το ίντερνετ και περιοδικά. Αποτέλεσμα είναι να δέχεται πλήθος ψευδών πληροφοριών, που την απομακρύνουν από την πραγματικότητα και πολλές φορές τη βάζουν σε κίνδυνο (πχ άγνοια σωστών κανόνων υγιεινής των γεννητικών οργάνων με συνέπεια επαναλαμβανόμενες κολπίτιδες ή σωστής αντισυλληπτικής μεθόδου με συνέπεια μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη ). Επιπλέον, όταν ξεκινάει τις σχέσεις με το άλλο φύλο, γεμίζει άγχος για το πώς φαίνεται το σώμα της, για το τι πρέπει να προσέξει, πως θα αποφύγει ανεπιθύμητες καταστάσεις και αν θα αρέσει στους συνομήλικους της. (πηγή: Χριστόπουλος Παναγιώτης, Παιδογυναικολόγος)

«Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ»

    Δύναμη Ψυχής....μ’ αυτές τις δύο λέξεις θα μπορούσε κάποιος να αποτυπώσει γνωρίζοντας ανθρώπους που συμπορεύονται πάντα παράλληλα με παιδιά με ειδικές αλλά και ιδιαίτερες ανάγκες. Στα πλαίσια εκπαιδευτικών και πρακτικών δραστηριοτήτων μου καθώς γνώριζα κηδεμόνες γονείς, παιδαγωγούς, εκπαιδευτικούς που έδιναν την ψυχή τους για όλα αυτά τα άτομα ένιωθα βαθιά συγκίνηση, απέραντο σεβασμό, δύναμη...... σε πιο νεαρή ηλικία μάλιστα ένιωθα κάποιες φορές -χωρίς να το εκδηλώνω όμως- λύπη που δεν μπορούσα να την προσδιορίσω ακριβώς. Λύπη για τους ανθρώπους εκείνους που έφεραν στον κόσμο ένα παιδί που κάποιες λειτουργικότητες δεν θα είχαν την δυνατότητα να τις εξελίξουν ή λύπη για τους ίδιους τους γονείς και το συναίσθημα αυτό ήταν πιο έντονο όταν μία οικογένεια μπορεί να είχε και δύο παιδιά με «ιδιαίτερα θέματα»;.
    Γινόταν έντονη προσπάθεια μέσα μου να μην μένω σε καμία από τις δύο παραπάνω στάσεις, αλλά ευχαριστιόμουν που αυτό το δύσκολο συναίσθημα μου ερχόταν να το καλύψει ο δυναμισμός αυτών των παιδιών, η έντονη προσπάθεια που κάνουν για να καταφέρουν πράγματα που σε άλλους ανθρώπους θεωρούταν αυτονόητα, θέματα όπως η αυτοεξυπηρέτηση, η συμμετοχή σε ομαδικά παιχνίδια, η υπακοή ακόμη και σε κάποιες φορές η ανάθεση πρωτοβουλιών.
    Μιλάω για παιδιά με αυτισμό, νοητικές διαταραχές, ψυχώσεις, Asperger, σύνδρομο down, κινητικά προβλήματα, διαταραχές διαγωγής, νευρολογικές μειονεξίες, θέματα όρασης, επιληψία, αναπτυξιακές διαταραχές.....Οι γονείς αυτών των παιδιών ποικίλουν στο κατά πως βιώνουν αυτές τις καταστάσεις. Υπάρχουν αρκετοί που μέσα από την δυσκολία κινητοποιούνται, δραστηριοποιούνται, δίνουν πολλά πράγματα, συναισθηματικά, ηθικά, υλικά για το καλύτερο αυτών των παιδιών και ναι έχω γνωρίσει αρκετούς από αυτούς. Άνθρωποι με πολύ δυνατό το συναίσθημα της επιβίωσης, θετικοί και αισιόδοξοι, πυγμαλίωνες της ίδιας τους της ζωής. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν στιγμές δύσκολες, κακόκεφες με απογοήτευση και δόσεις ηττοπάθειας. Ο βασικός τους πυρήνας όμως είναι εκείνος που αντλείται από μέσα τους δίνοντας τους αισιοδοξία και απέραντη δύναμη. Υπάρχουν όμως και αρκετοί που δείχνουν με την στάση τους ότι «παραιτούνται», μπορεί να υπάρχει θυμός, απόγνωση ή να πιστεύουν ότι δεν έχουν την δύναμη για να ανταπεξέλθουν σε τέτοιες καταστάσεις. Είναι άνθρωποι όπου ζορίζονται να φροντίσουν και να αγαπήσουν τις δικές τους πλευρές, τα δικά τους κρυφά κομμάτια. Αυτοί οι άνθρωποι λοιπόν ζούνε σχεδόν πάντα με την έννοια «δεν» και ότι φοβούνται πιο πολύ αυτό και επιδιώκουν. Κάποιοι θα πουν «όταν είσαι έξω από το χορό καλά τα λες, ρώτα όμως και εμάς!!». Αυτή η πρόταση μπορεί πολύ εύκολα να γίνει βίωμα και κάποιος να μείνει μόνο σ’ αυτή και εκείνοι που προσπαθούν να τα καταφέρουν αλλά και εκείνοι που πιστεύουν ότι δεν μπορούν αγωνίζονται ο καθείς με τον τρόπο του και το βίωμα του.
    Μία γυναίκα με δύο παιδιά το ένα με σύνδρομο down παρακινήθηκε και πολλά χρόνια πριν ενεργοποιήθηκε και δημιούργησε ένα σχολείο με παιδιά με Ειδικές ανάγκες, το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα με αρκετές δυσκολίες πολιτειακές. Υπάρχουν αρκετοί σύλλογοι γονέων παιδιών με αναπηρία στην χώρα μας που δημιουργούν με δική τους πρωτοβουλία κέντρα, χώρους συστέγασης για όλα αυτά τα παιδιά και αξίζει ένα μεγάλο μπράβο για όλη αυτή την προσπάθεια τους και την δύναμη ώστε να συνεχίζουν ακάθεκτοι στον στόχο τους.



«ΤΙ ΘΑ ΚΑΝΩ Μ’ ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΔΕΝ ΘΑ ΤΑ ΚΑΤΑΦΕΡΩ»

    Όλοι αυτοί οι άνθρωποι χρειάζονται φροντίδα και στήριξη από ειδικούς φορείς ώστε παράλληλα με τα παιδιά να στηρίζονται και οι γονείς για όλο αυτό που έχουν αναθέσει να κάνουν. Τα ειδικά σχολεία και τα κέντρα ημέρας είναι κάποιες ημέρες εκεί για τα άτομα αυτά τις υπόλοιπες όμως ώρες οι γονείς ή κηδεμόνες αναλαμβάνουν έναν δύσκολο αλλά και χρονοβόρο «έργο» που το μόνο εφόδιο που χρειάζεται να έχουν για να προχωρήσουν είναι η εσώτερη δύναμη, πίστη, στήριξη από άλλους, θέληση και ευρηματικότητα. Πολλές φορές θα ακούσουμε να λένε ότι τα παρατάνε, ότι τελικά είναι πολύ δύσκολα και αρνούνται να συνεργαστούν με τους ειδικούς. Μπορεί ασυνείδητα να είναι έντονα θυμωμένοι γ’αυτό που ήρθε στην ζωή τους και ο φόβος αν και πως θα τα καταφέρουν τους αποδυναμώνει και τους κάνει να φαίνονται μικροί και ανεπαρκείς. Χρειάζεται όμως κανείς να καταλάβει ότι και αυτοί οι άνθρωποι-οι γονείς «σκληραίνουν», η λογική είναι στα φόρτε της ανασηκώνουν τα μανίκια διότι έχουν μία σταθερή και συστηματική δουλειά να εκπληρώσουν, την φροντίδα αυτών των παιδιών. Έχουν το δικαίωμα και να λυπούνται και να στεναχωριούνται, είναι συναισθήματα και χρειάζεται να τα νιώθουν, όταν πιεστούν με γνόμωνα να μην τα βιώσουν τότε είναι πιο πιθανός ο κίνδυνος να ξεσπάσουν κάποια στιγμή και το αποτέλεσμα αυτού να μην τους ικανοποιήσει και να τους μελαγχολήσει ακόμη περισσότερο.

    ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ ΓΟΝΕΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑ

    Οι γονείς αρχίζουν να έχουν χιλιάδες ερωτήματα, για την νέα αυτή τους κατάσταση. Μπερδεύονται διότι το ένα τους παιδί μεγάλωσε διαφορετικά και με το νέο μέλος κάτι που τους φαίνονταν φυσιολογικό ως προς την λειτουργικότητα του να απορούν στο πως χρειάζεται να το διαχειριστούν, ακούγοντας μία βαρυσήμαντη διάγνωση πολλές φορές δεν μπορούν να κατανοήσουν και ψάχνουν απεγνωσμένα κάποιον που θα τους διαφωτίσει και θα τους καθοδηγήσει. Αυτό που μένει και στροβιλίζει το μυαλό τους και συνθλίβει τα όνειρά τους, είναι ότι το παιδί τους είναι διαφορετικό, ότι μπορεί να μην ακούει, να μην βλέπει, ότι θα έχει νοητική υστέρηση, επιληψία, σύνδρομο DOWN , αυτισμό, ένα παιδί με αναπηρία. Παγιδευμένοι οι γονείς σε μια πραγματικότητα που μισούν και δυσκολεύονται να ανταπεξέλθουν, είναι δυνατό να νιώθουν την κατάσταση του παιδιού τους τιμωρία για τους ίδιους (Δ.Οικονόμου). Οι γονείς εκ των πραγμάτων «αναγκάζονται» να αποδεχθούν τη διάγνωση και στην πραγματικότητα, βιώνουν ένα οδυνηρό ξάφνιασμα. Βυθίζονται σε ένα απόλυτο κενό ήχων, κινούνται σε έναν κόσμο άχρωμο, και το μόνο που κάνουν είναι σκέψεις-σκέψεις. Τι πήγε καλά τι όχι, που έφταιξαν.... Διακατέχονται από ποικίλα συναισθήματα (άρνηση, πανικός, φόβος, ενοχή), ματαιώνουν το ρόλο τους, επιρρίπτουν ευθύνες ο ένας στον άλλον και όταν λείπει η ορθή γνώση, μπορεί να ενοχοποιηθεί ο ένας γονιός, συνήθως η μητέρα με οικτρά αποτελέσματα και για την ψυχική της ισορροπία. (Σαπχατζίδου Ε.)

    Η ανατροφή ενός παιδιού με ειδικές ανάγκες στο να επιτύχουν το πλήρες δυναμικό του, χρειάζεται σκληρή δουλειά. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει ένας εύκολος τρόπος για να μεγαλώσει το παιδί με αναπηρία. Οι γονείς του παιδιού με αναπηρία χρειάζεται να έχουν ισχυρή, προσαρμοστική, και αισιόδοξη πλευρά και πολύ σημαντικό και χρήσιμο να έχουν μια τεράστια αίσθηση του χιούμορ. Τα παιδιά με αναπηρίες συχνά άδικα θεωρούνται από την κοινωνία ως ατίθασα παιδιά, το αποτέλεσμα είναι τίποτα παραπάνω από την κακή ανατροφή των παιδιών ή την έλλειψη πειθαρχίας. (Dr Bindu Chawla)

    ΨYXO-ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ:
    Καθ 'όλη τη ζωή του παιδιού, οι γονείς μπορεί να χρειαστεί να θρηνήσουν την απώλεια ορισμένων μεγάλων και κάποιων μικρών ονείρων σχετικά με την ανατροφή των παιδιών, καθώς ενσωματώνουν νέα όνειρα και προσδοκίες. Οι γονείς των παιδιών με ειδικές ανάγκες μπορούν να δουν ότι η θλίψη είναι συχνά μέρος της δια βίου τους. Χρειάζεται χρόνος ώστε οι γονείς να μπορούν να μάθουν να αναγνωρίζουν και να προβλέπουν τα στάδια θλίψης καθώς πλησιάζουν, επιτρέποντας τους να αντιμετωπίσουν καλύτερα και με επίγνωση. Η αίσθηση της απώλειας που έρχεται με ειδικές ανάγκες ως προς την ανατροφή των παιδιών είναι πολύ πραγματική. Οι οικογένειες των παιδιών με αναπηρίες αντιμετωπίζουν μια ποικιλία από συναισθήματα, αντιδράσεις και απαντήσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να αλλάξουν τη ζωή τους. Επωμίζονται τη βαριά ευθύνη να οδηγήσουν αυτό το παιδί στη ζωή, και να το αγαπήσουν μπαίνουν αυτόματα στην διαδικασία να ενσωματωθούν όλα τους τα όνειρα πριν από τον ερχομό του παιδιού και αυτό αλλά και μετά (Farber 1975, Murray 1980)
    To 1969, η Elisabeth Kubler-Ross προσδιόρισε πέντε στάδια του πένθους. Είναι μια προσωρινή κατάσταση που έρχεται και φεύγει από μόνη της. Οι γονείς οι οποίοι έχουν βιώσει πένθος έχουν μεγαλύτερη δυσκολία να αντιμετωπίσουν και να βοηθήσουν το παιδί τους και τις οικογένειές τους. Το πρώτο στάδιο είναι συνήθως άρνηση. Οι γονείς προσπαθούν να αρνηθούν να αποδεχθούν πλήρως τι συμβαίνει. Μένοντας στην άρνηση μπορεί να είναι ένας τρόπος αποφυγής της ευθύνης, καθώς και οι συνέπειες μπορεί να είναι καταστροφικές. Το άγχος είναι μια άλλη κατάσταση θλίψης. Η αγωνία και ο πόνος που προκαλεί συχνά προειδοποιεί τους γονείς ότι πρόκειται να βιώσουν την αλλαγή. Επόμενη είναι η ενοχή. Οι περισσότεροι γονείς κατηγορούν τον εαυτό τους. Ξεκινούν με το ερώτημα «Γιατί σε μένα;» Η ενοχή μπορεί να παραλύσει, αλλά μπορεί να παρακινήσει τους γονείς να βρουν μια νέα κατανόηση της κατάστασης. Το στάδιο θυμός μπορεί να είναι πολύ ισχυρός που να ακινητοποιεί το άτομο και να μην μπορεί να ανταποκριθεί σχεδόν καθόλου σε άλλα συναισθήματα κυρίως αισιόδοξα και ελπιδοφόρα. Ο θυμός είναι μια μορφή πόνου και μερικές φορές μπορεί να βοηθήσει τους γονείς να δημιουργήσουν να αλλάξουν ή να τους παρακινήσει να προσφύγουν ακόμα και στη δικαιοσύνη. Η κατάθλιψη εμφανίζεται όταν οι γονείς βιώνουν βαθιά θλίψη. Η κατάθλιψη είναι ο θυμός προς την εσωστρέφεια. Σηματοδοτεί την αρχή της αναγνώρισης της κατάστασης. Αναγνώριση συμβαίνει όταν οι γονείς γνωρίζουν το πώς αισθάνονται για την απώλεια τους. Αυτό σημαίνει ότι οι γονείς σέβονται τις περιστάσεις ως πραγματικότητα. Σ’ αυτή την φάση οι άνθρωποι μετακινούνται προς τα εμπρός. Αποτελούν νέες ιδέες και αναλαμβάνουν μεγαλύτερη ευθύνη για ό, τι χρειάζεται να γίνει παρά τον πόνο τους.
    Οι γονείς (το ζευγάρι) μπορεί να περνά τις συζυγικές συγκρούσεις, με συναισθηματική ανισορροπία και αυτο-αντεγκλήσεις. Πολλοί γονείς έχουν αντιδράσει με την αναπηρία με προσαρμοστικό φόβο για συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης των δικών τους παιδιών. (Dr Bindu Chawla) Παιδιά με ειδικές ανάγκες κάθε πάθησης έχουν διπλάσιο κίνδυνο να αναπτύξουν διαταραχές της ψυχικής υγείας σε σύγκριση με τα υγιή παιδιά, και τρεις φορές τον κίνδυνο εάν έχουν ένα συνοδευτικό αναπηρίας. Για όλα τα παιδιά με αναπηρίες, περιορισμούς στην εκπαίδευση, η κινητικότητα και η επικοινωνία αποτελούν τους πιο σημαντικούς περιορισμούς των καθημερινών δραστηριοτήτων. Ο ρόλος τους περιστοιχίζεται βοηθώντας το παιδί να γίνει ένα αξιόλογο μέλος της κοινότητας, περιμένουν ένα παιδί να μάθει τους κατάλληλα κοινωνικούς κανόνες συμπεριφοράς.(Barton, 1996) Αυτοί οι γονείς χρειάζονται υποστήριξη και επίτευξη για περισσότερο θετικό τρόπο σκέψης ως προς το παιδί, η αναπηρία τους δεν είναι τραγωδία, μπορεί να είναι μία ευκαιρία να βγουν δυναμικά κομμάτια με όρεξη για ζωή και δημιουργία.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
    Ίδρυμα στρατηγικής αντιμετώπισης. 1. Επεξηγηματική εργασία είναι η αναζήτηση πληροφοριών και συμβουλών σχετικά με την αναπηρία. 2. Ανακαλύπτοντας για το παιδί. Οι γονείς προσπάθησαν να μάθουν όσο το δυνατόν περισσότερο. 3. Αξιολόγηση στρατηγικές του παρελθόντος. Οι γονείς κοιτούν πίσω στις στρατηγικές που είχαν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν και αξιολογούν τις επιπτώσεις των ενεργειών τους. 4. Συγκρίνοντας και την ενσωμάτωση των πληροφοριών, οι γονείς σε σχέση με τις πληροφορίες τους, τις γνώσεις του παιδιού τους.
    Βασικές στρατηγικές εργασίας. Οι γονείς συνειδητά επιχειρούν να ρυθμίσουν τους τρόπους σκέψης σε σχέση με την αναπηρία του παιδιού τους βοηθά να διατηρήσουν τα συναισθήματα και συμπεριφορές τους. 1. Ο διαχωρισμός από την αναπηρία ενός παιδιού. 2. Να σκέφτονται θετικά και να αναγνωρίζουν τις δικές τους ικανότητες αντιμετώπισης. 3. Να διατηρούν μια χρήσιμη εστίαση. Αυτό σημαίνει επικέντρωση στο "μία μέρα τη φορά». 4. Η διατήρηση των προσδοκιών τους να είναι ρεαλιστική.
Χωρητικότητα στρατηγικής εργασίας. 1. Διευθύνουν άλλες δραστηριότητες. 2. Εκμάθηση δεξιοτήτων. 3. Δουλεύοντας στο μαζί. 4. Χρησιμοποιώντας την κοινωνική υποστήριξη.
Οι οικογένειες έχουν μάθει να εφαρμόζουν αποτελεσματικά τις στρατηγικές και τις τεχνικές που ταιριάζουν καλύτερα στους στόχους των οικογενειών τους . (Olsen, Γ., Fuller, ML, 2007). Ένα κοινωνικό μοντέλο μάθησης εστιάζει στην οικογένεια ως ένα σύστημα με τα πρότυπα της οικογένειας αλληλεπιδράσεις, που θεωρούνται ως maladaptive ή προσαρμοστική (Grusec, 1992).

    ΣΥΓΧΥΣΗ

    Αντιδράσεις όπως ντροπή και θυμός, δημιουργούν αμθυθιμικά συναισθήματα σε αρκετούς γονείς, μέσα τους αλληλοσυγκρούονται προκαλώντας συναισθήματα όπως απογοήτευσης, άγχος, και λύπη. Η αμφιταλάντευση αυτών των συναισθημάτων εμποδίζει αρκετά τον γονέα να χρησιμοποιήσει σωστά τις δυνάμεις του αναπτύσσοντας στρατηγικές που θα του επιτρέπουν να αντιμετωπίσει ικανοποιητικά την νέα κατάσταση. Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες συμπεριφοράς λοιπόν:
• Ανοιχτή απόρριψη
• Υποσυνείδητη απόρριψη
• Υπερπροστατευτική απόρριψη
• Ασταθής συμπεριφορά

    Με ανάμικτα συναισθήματα ενοχής, τύψεις και αγάπης απορρίπτουν συχνά υποσεινήδητα το παιδί τους αρνούμενοι οποιαδήποτε ειδική βοήθεια τους προσφέρεται για την αποδοχή και κατανόηση του προβλήματος. Υπάρχουν περιπτώσεις γονέων που αρνούνται τόσο πολύ να δεχτούν βοήθεια που προτιμούν να κρατούν τα παιδιά τους μακριά από χώρους και σχολεία που θα τα βοηθήσουν θα τα εξελίσσουν και τα ωθούν να ζουν και εκείνα το μοιραίο, έτσι όπως το έχουν ονομάσει. Υπάρχουν παιδιά που βγαίνουν έξω από το σπίτι τους σε μεγάλη ηλικία μπορεί και έφηβοι. Ας φανταστεί κάποιος πόσο δρόμο και προσπάθεια χρειάζεται αυτό το πλάσμα να ενταχθεί και να αρχίσει σιγά-σιγά και βήμα-βήμα να εντρυφύεται σε κάτι ξένο και πρωτόγνωρο. Παιδιά με ηλικία 15-16 που δεν έχουν «δουλευτεί» καθόλου πηγαίνοντας σε ένα χώρο φροντίδας και στήριξης η απόδοση τους είναι σχεδόν μικρότερη και από ένα παιδί νηπιακής ηλικίας!!!

Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΑ ΑΜΕΑ
    Ο Γ. αναφέρει την προσωπική του εμπειρία: «Πολλοί από τους συνανθρώπους μου, δεν εννοούν να επικοινωνήσουν κατευθείαν μ’ εμένα, αλλά προτιμούν να μιλούν σε μένα ή για μένα μέσω άλλων ανθρώπων. Δηλαδή επικοινωνούν δύο ‘άσχετοι για λογαριασμό ενός τρίτου, που παρευρίσκεται στην κουβέντα που γίνεται γ’ αυτόν». Τα άτομα αυτά νιώθουν ότι εξαρτώνται πλήρως από τους συνοδούς τους κάτι που αν δεν χειριστεί σωστά μπορεί να τους δημιουργεί ανημπόρια και έντονη θλίψη. Είναι πραγματικότητα ότι πολλοί άνθρωποι δυσκολεύονται στο πως να φερθούν σε ένα άτομο με ΑΜΕΑ. Η αβεβαιότητα, η αστάθεια, αδιακρισία, αλλά και η αμηχανία που χαρακτηρίζει συχνά την συμπεριφορά τους μπορεί να αποδοθεί στην έλλειψη εμπειρίας όσον αφορά στην επικοινωνία και στην επαφή με τους ανάπηρους επειδή ακριβώς η συμμετοχή των τελευταίων στην ζωή της κοινότητας εξακολουθεί να είναι περιορισμένη (Πολυχρονοπούλου Σ.). Σήμερα παρατηρώντας τους ανθρώπους μπορεί πολύ εύκολα κάποιος να διαπιστώσει ότι ένα μεγάλο μέρος των πολιτών προσπαθούν και με διακριτικό τρόπο να είναι δίπλα στα άτομα με ΑΜΕΑ, αλλά όμως ακόμη είναι μόνο μία μερίδα ατόμων αυτή. Έρευνα που βασίστηκε σε συνέντευξη αναπήρων αποκαλύπτει τέσσερις τρόπους με τους οποίους οι πολίτες παραβιάζουν τα δικαιώματα των ΑΜΕΑ (N. Weinberg, 1982)
• Παρατεταμένο κοίταγμα
• Αδιάκριτες ερωτήσεις
• Αυτόκλητη βοήθεια
• Ταπείνωση σε δημόσιους χώρους

Αδιάκριτες ερωτήσεις:
• «Ποιος σε πλένει;»
• «Έχεις φίλο/η;»
• «Μπορείς να κάνεις παιδιά;»
• «Σου άφησαν οι γονείς σου καμιά περιουσία;»
• «Παίρνεις χρήματα από την πρόνοια;»
• «Είσαι τελείως τυφλός;»
• «Γεννήθηκες έτσι ή σου συνέβη κάτι μετά;»
• «Έχεις και άλλη αναπηρία;»
• «Μήπως έφταιξαν οι γονείς σου;» κα.

ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΕΣ ΜΕ ΑΜΕΑ
    Το πρόβλημα εμφανίζεται έντονα στην ελληνική πραγματικότητα στο βαθμό που το εκπαιδευτικό σύστημα δεν ανταποκρίνεται ικανοποιητικά στις ανάγκες του παιδιού για την ανάπτυξη των ικανοτήτων του και για ανεξαρτητοποίηση. Συνήθη προβλήματα που επισημαίνονται από τους γονείς παιδιών με ειδικές ανάγκες είναι:
1)Εάν το παιδί θα φοιτήσει ή όχι στην ειδική εκπαίδευση και σε ποια κριτήρια θα στηρίξουν αυτή την απόφαση.
2)Οι δυσκολίες πρόσβασης των παιδιών στο ειδικό σχολείο λόγω μεγάλης απόστασης ή έλλειψης μέσων μετακίνησης και
3)η απογοήτευση που δοκιμάζουν οι γονείς και τα παιδιά με ειδικές ανάγκες από τους γονείς παιδιών των συστεγαζόμενων κανονικών σχολείων (Ματινοπούλου, 1990).

    Βασικό αίτημα της ειδικής αγωγής σήμερα είναι η ανάπτυξη μιας συνεργατικής σχέσης ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια. Όταν αναφερόμαστε σε «σχέση συνεργασίας», εννοούμε το μοίρασμα και την ισοδυναμία εξειδικευμένων γνώσεων και εμπειριών ανάμεσα σε γονείς, ειδικούς και δασκάλους. Τα χαρακτηριστικά αυτού του είδους συνεργατικής σχέσης εμπεριέχουν:
- ενεργή συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και στην εφαρμογή από όλα τα μέλη,
- ισοδυναμία και ισότητα ρόλων,
- αποδοχή και συνεισφορά σε όλες τις υπηρεσίες,
- μοίρασμα ευθυνών, αρμοδιοτήτων και δικαιωμάτων.
    Μία παραγωγική σχέση μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών παρέχει στο παιδί με ειδικές ανάγκες:
- μεγαλύτερη συνέπεια και σταθερότητα στους δύο πιο σημαντικούς χώρους, στους οποίους ζει και αναπτύσσεται: σχολείο - σπίτι,
- συναισθηματική ασφάλεια και σταθερότητα εκ μέρους των σημαντικών άλλων,
- αυξημένες ευκαιρίες για μάθηση, οι οποίες ξεκινούν στο σχολείο και ολοκληρώνονται στο σπίτι,
- πρόσβαση σε περισσότερες πηγές και υπηρεσίες.
    Η συνεργασία μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της σχολικής πρακτικής. Τα βασικά οφέλη που αποκομίζει ο εκπαιδευτικός από τη συνεργασία του με τους γονείς είναι:
- μεγαλύτερη κατανόηση των αναγκών του παιδιού, αλλά και των αναγκών και επιθυμιών των γονέων,
- συλλογή πληροφοριών που βοηθούν στην καλύτερη προσαρμογή του προγράμματος στις ιδιαίτερες ανάγκες του μαθητή,
- πρόσβαση σε μια ευρεία κλίμακα κοινωνικών ενισχυτών, που παρέχονται από τους γονείς,
- αύξηση των ευκαιριών για ενίσχυση κατάλληλων συμπεριφορών του παιδιού μέσα και έξω από το σχολείο,
- στήριξη του εκπαιδευτικού έργου από τους ίδιους τους γονείς (Πολυχρονοπούλου, 2004).
    Τα οφέλη που αποκομίζει η οικογένεια είναι:
- ενημέρωση και πληροφόρηση για την πορεία του παιδιού με ειδικές ανάγκες,
- συμβουλευτική και ψυχολογική στήριξη,
- πρακτική βοήθεια που θα βοηθήσει ουσιαστικά και πρακτικά το παιδί με ειδικές ανάγκες. (Τσιμπιδάκη Α.)

Τα άτομα με δυσλεξία μπορούν να καταστούν πιο ενεργοί πολίτες

Επιτυχημένη η διημερίδα του Τομέα Ψυχολογίας

Χρήσιμα συμπεράσματα και εισηγήσεις από διακεκριμένους επιστήμονες

Γράφει ο ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΚΑΤΣΕΝΟΣ

    Μια πολύ πετυχημένη επιστημονική διημερίδα πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο Αμφιθέατρο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων με θέμα: «Η Δυσλεξία στην Κοινωνία της Γνώσης και της Πληροφορίας».
Τη διημερίδα οργάνωσε το Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, το Τμήμα Λογοθεραπείας του ΑΤΕΙ Πάτρας και το Εργαστήριο Έρευνας Δυσλεξίας του Τομέα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου μας.
Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής ο Δημήτρης Στασινός, καθηγητής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και Αντιπρόεδρος η Άντζυ Μ. Παλαιολόγου, επίκουρη καθηγήτρια Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου μας.

    Στην προσφώνησή του ο Δημήτρης Στασινός μεταξύ των άλλων είπε: «Η θεματική της Επιστημονικής Διημερίδας «Η Δυσλεξία στην Κοινωνία της Γνώσης και της Πληροφορίας» συνάδει με τη διαδρομή και αποτίμηση της οικείας έρευνας των εκατό και πλέον χρόνων στο διεθνή χώρο, τη συγκυρία της νέας χιλιετίας που βιώνει ο άνθρωπος στην κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας καθώς και τη σωρευμένη πενταετή εμπειρία στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και το ΑΤΕΙ Πάτρας από την εφαρμογή του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών που αφορά στη Δυσλεξία σε συνάρτηση με το Πολυγλωσσικό Περιβάλλον και τη χρήση της Νέας Τεχνολογίας στην Αντιμετώπισή της».

    Και συνέχισε ο καθηγητής κ. Στασινός: «Το εύρος των ενοτήτων που πλαισιώνουν τις εργασίες της Διημερίδας καλύπτει ένα εκτενές φάσμα θεωρητικών αναζητήσεων και σύγχρονων ερευνητικών δεδομένων καθώς και στρατηγικών παρέμβασης στο χώρο της δυσλεξίας. Οι ενότητες αυτές αφορούν στη διάγνωση και αξιολόγηση των (ειδικών) δυσκολιών μάθησης, στην κατασκευή συναφών ψυχομετρικών κλιμάκων, στις οικείες υποστηρικτικές δομές στην Ελλάδα και στην Κύπρο, στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων της νέας τεχνολογίας για την αντιμετώπιση της δυσλεξίας, στη συσχέτιση διγλωσσίας και δυσλεξίας, στην παρουσίαση νέων ερευνητικών προσεγγίσεων της δυσλεξίας, στη στρατηγική της τηλεσυμβουλευτικής, στις προκλήσεις της νέας χιλιετίας σε συνάρτηση με τη δυσλεξία, καθώς και στο ρόλο του ελληνικού σχολείου και του ελληνικού Πανεπιστημίου στην αντιμετώπιση μονόγλωσσων και δίγλωσσων μαθητών και φοιτητών, αντίστοιχα με δυσλεξία».

    Καταλήγοντας ο Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής της Διημερίδας τόνισε ότι «η ανάπτυξη των οικείων θεματικών στο πλαίσιο των εργασιών της Διημερίδας εκτιμούμε ότι θα δώσει την ευκαιρία στους συνέδρους (προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, ειδικούς επαγγελματίες, εκπαιδευτικούς, γονείς, κ.α.) να διευρύνουν τις γνώσεις και να ευαισθητοποιηθούν περισσότερο στο χώρο αυτό, έτσι ώστε τα άτομα με δυσλεξία να βοηθηθούν κατάλληλα για να καταστούν πλέον ενεργοί και δημιουργικοί πολίτες στη σύγχρονη κοινωνία».

    Τόσο στην πρώτη ημέρα της διημερίδας όσο και στη δεύτερη ακούστηκαν ενδιαφέρουσες εισηγήσεις από Καθηγητές Πανεπιστημίων και άλλους επιστήμονες.

    Ανάμεσά τους ήταν και ο Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννης Παρασκευόπουλος που παρουσίασε το θέμα: «Διάγνωση Δυσκολιών Μάθησης και Προσαρμογής: Ερωτηματολόγιο Διαπροσωπικής και Ενδοπροσωπικής Προσαρμογής (ΕΔΕΠ) - ΑΘΗΝΑ Test: Διάγνωση δυσκολιών μάθησης».

    Ο Χρήστος Σαβρανίδης, υποψήφιος διδάκτωρ του Τμήματος Φ.Π.Ψ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων παρουσίασε την πολύ ενδιαφέρουσα εισήγησή του: «Λογισμικό μάθησης / επεξεργασίας γλώσσας - Ποιοτική έρευνα για μικτή μάθηση στο μάθημα "Συμβολή των Τ.Π.Ε. στην αντιμετώπιση της δυσλεξίας"».
Η επίκουρη καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας του Φ.Π.Ψ. Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Άντζυ Μ. Παλαιολόγου, με πολύ παραστατικότητα, μαεστρία και μεταδοτικότητα εισηγήθηκε το θέμα: «Αρχές τηλεσυμβουλευτικής για πρόσωπα με μαθησιακές δυσκολίες».

    Στην αρχή η Άντζυ Μ. Παλαιολόγου επεσήμανε ότι «σε ολόκληρο το φάσμα των διαπιστωμένων διαταραχών οι βεβαιότητες προέρχονται από τα δεδομένα των ήδη διεγνωσμένων περιστατικών. Τα άτομα, α-σθενείς που κινούνται στο πεδίο της ψυχοθεραπείας έχουν γενικά παρωθηθεί σε αναζήτηση συνδρομής για αλλαγές, είτε επειδή έχουν ζητήσει βοήθεια αυτοβούλως, είτε επειδή παραπέμφθηκαν ακούσια από τρίτους (γονείς, συντρόφους, αστυνομία). Τολμώ να πω -συνέχισε- ότι η δυσλεξία είναι δώρο. Το ερώτημα όμως που προκύπτει είναι: Υπάρχει ανάγκη προσέγγισης του αφανούς ενδεούς πληθυσμού; Εάν ναι, πώς μπορούν να υπερπηδηθούν εμπόδια ηθικής και δεοντολογίας; Απαντώ: με το σύστημα της τηλεσυμβουλευτικής, αφού με αυτή μπορούμε να έχουμε πληροφορία, έμμεση στήριξη, ευαισθητοποίηση και να προχωρούμε από τη θεωρία στην πράξη», κατέληξε η κ. Παλαιολόγου.

    Ο καθηγητής Ειδικής Αγωγής του Τομέα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Δ. Στασινός εισηγήθηκε με πολλή επιτυχία, απλά και κατανοητά για όλους, το επίκαιρο στην εποχή μας θέμα: «Δυσλεξία και πρόσβαση στη γνώση: Η πρόκληση της νέας χιλιετίας και το Ελληνικό πανεπιστήμιο».

    «Από το 1988» είπε ο ομιλητής «ασχολούμαστε ως Τομέας Ψυχολογίας με τη δυσλεξία, αν και προσωπικά δεν μου αρέσει ο όρος, παρότι είναι καθαρά ελληνική λέξη και σήμερα χρησιμοποιείται διεθνώς. Κάνοντας λόγο για άτομα δυσλεκτικά τονίζουμε μόνο τα αρνητικά στοιχεία, ενώ είναι φανερό ότι αυτά τα άτομα πρέπει να τα προσεγγίζουμε και με τα θετικά τους χαρακτηριστικά. Το άτομο με δυσλεξία είναι ανάγκη σήμερα να έχει προσβάσεις σε όλα τα πεδία της καθημερινότητας, της εργασίας, της επικοινωνίας. Εξάλλου -όπως τόνισε ο κ. Στασινός- τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης κοινωνίας του ανθρώπου είναι: 1) Πολυγλωσία και πολυπολιτισμικότητα 2) Νέες Τεχνολογίες - Πολυμέσα 3) Διεύρυνση και εξειδίκευση της γνώσης 4) Εκσυγχρονισμός και ταχύτητα στην επικοινωνία 5) Ανταγωνιστικότητα 6) Αίτημα εκσυγχρονισμού στην εκπαίδευση 7) Ευρωπαϊκή Ένωση και εκπαίδευση και 8) Ανεργία - Εγκληματικότητα».

    Με το πέρας των εισηγήσεων ο καθηγητής Δημήτρης Στασινός έκανε τον απολογισμό της διημερίδας που χαρακτήρισε άκρως επιτυχή και αναφέρθηκε στα συμπεράσματα που προέκυψαν. Και αυτά είναι:
1) Η πρώιμη ανίχνευση της διάγνωσης της δυσλεξίας είναι όχι μόνο αναγκαία αλλά και χρήσιμη.
2) Τα άτομα με δυσλεξία, εκτός από την παροχή ευκαιριών για ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους, την ισότιμη πρόσβαση στη γνώση, το δικαίωμα συμμετοχής στην αγορά της εργασίας, επιβάλλεται να έχουν και ποιότητα ζωής.
3) Η προσέγγιση των ατόμων με δυσλεξία πρέπει να γίνεται με βάση τα χαρίσματά τους και αυτά είναι: α) Ανώτερη ευφυΐα β) Προβάδισμα στην παραγωγή νοητικών εικόνων γ) Δημιουργικότητα - Ενόραση δ) Αίσθηση χιούμορ ε) Προβάδισμα στις τέχνες.
4) Η χρήση της νέας τεχνολογίας και ιδιαίτερα των Η/Υ και πολυμέσων για την αντιμετώπιση της δυσλεξίας είναι πολύ σημαντική.
5) Η δυσλεξία σε παιδιά είναι μια ειδική μαθησιακή δυσκολία που αφορά τη χρήση και κατανόηση του γραπτού λόγου και ταυτόχρονα «χάρισμα», γιατί τα άτομα αυτά πέραν των ορισμέων ελλειμμάτων τους (ασθενής μνήμη, αποσπασματική προσοχή) έχουν υπερέχουσες άλλες νοητικές λειτουργίες (μη λεκτική σκέψη, πολυδιάστατη σκέψη, δημιουργική φαντασία), που μπορούμε να αξιοποιήσουμε για την αποτελεσματική της αντιμετώπιση.
6) Τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι γονείς έχουν συνευθύνη όταν έχουν παιδιά με δυσλεξία και χρειάζεται ιδιαίτερη αντιμετώπιση η κάθε περίπτωση.
7) Τέλος, στο Ελληνικό πανεπιστήμιο πρέπει να υπάρξει ένα θεσμικό όργανο για να αντιμετωπίζονται με ισότητα φοιτητές με δυσλεξία.

    Κλείνοντας αυτή την παρουσίαση θέλω να τονίσω την ιδιαίτερη επιτυχία της επιστημονικής επετηρίδας, αφού στόχος της ήταν τα συμπεράσματα των εργασιών της να διευρύνουν τις γνώσεις των συνέδρων στο χώρο της δυσλεξίας και να τους ευαισθητοποιήσουν περισσότερο σε οικεία θέματα, έτσι ώστε οι μαθητές και φοιτητές με δυσλεξία να καταστούν περισσότερο ενεργοί και δημιουργικοί πολίτες στα πλαίσια της σύγχρονης κοινωνίας. Αναφορά πρέπει επίσης να γίνει και στην άψογη διοργάνωσή της από την ομάδα του Τομέα Ψυχολογίας που είχε την γενική ευθύνη.